PROF DR ÖZLEM KAYIM YILDIZ
1918 1920 yılları arasında üç dalga halinde seyreden o zamanki Escort Bayan dünya nüfusunun yaklaşık üçte birini beş yüz milyon insanı enfekte ettiği ve 50 ila 100 milyon insanı öldürdüğü düşünülen influenza pandemisi ilk olarak Birinci Dünya Savaşı’nda tarafsız bir tutum benimsemiş Bayan escort ve bu nedenle sansüre başvurmamış olan İspanya’da haberleştirildiği için İspanyol gribi olarak adlandırılmıştı Pandemiye yol açan H1N1 influenza virüsünün ilk olarak hangi coğrafyada ortaya çıktığı net olarak bilinmese de birçok Escort virolog ve epidemiyolog Amerika Birleşik Devletleri ABD ya da Fransa’dan kaynaklanmış olmasının olası olduğunu düşünmektedir
1918 influenza pandemisi zamanın dünya nüfusunun yaklaşık yüzde 2 5’inin ölümüne yol açmış olsa da ”unutulmuş” bir pandemi 2020’nin başlarından itibaren Covid 19 pandemisinin ortaya çıkışı ile bu unutulmuş pandemi tarihin tozlu raflarından indirildi hakkında milyonlarca internet araması yapıldı kimileri günümüzle olan benzerliklere kimileri keskin biçimde ayrışan özelliklere vurgu yaptı Peki Covid 19 pandemisi kolektif belleğimizde kendine bir yer edinip gelecekteki olası pandemilere hazırlıklı olmamıza olanak sağlar mı
BENZERLİKLER FARKLILIKLAR
1918 influenza pandemisi ile Covid 19 pandemisi arasında benzerlikler ve belirgin farklılıklar var Her ikisi de yakın temasla solunum yoluyla bulaşan virüslerle oluşturulan mevsimsel influenzadan daha ölümcül bir hastalık tablosuna yol açan aylar içerisinde tüm dünyaya yayılan ve yayılımı yavaşlatmak için maske ve fiziksel mesafe önlemlerine başvurulan halk sağlığı krizleri Bununla birlikte 1918 pandemisinin geliştiği zamanın koşulları günümüzden oldukça farklı
Kötü beslenme ve hijyen koşulları halk sağlığı önlemlerinin yetersizliği ve Birinci Dünya Savaşı 1918 pandemisinin yalnızca yayılmasını sağlamakla kalmadı aynı zamanda hastalığın ağır seyrine de katkıda bulundu Ayrıca influenza aşısı antiviral ilaçlar ikincil olarak gelişen bakteriyel zatürre için antibiyotikler solunum cihazları solunum cihazlarının atası kabul edilen demir akciğer ilk olarak 1928 yılında Boston Çocuk Hastanesi’nde 8 yaşındaki bir çocuk felci hastasının tedavisinde kullanılmıştır ve modern yoğun bakım ünitelerinin olmadığı 1918 influenza pandemisindeki hasta yönetimi yöntemleri Covid 19 pandemisinde kullanılan aşılar ilaçlar gelişmiş solunum cihazları ve yoğun bakım standartlarından oldukça farklıydı Bu farklılık Covid 19 pandemisinde vaka ölüm oranlarının 1918 influenza pandemisinden daha düşük olmasından en azından kısmen sorumlu Bununla birlikte dünyanın birçok yerinde yayılımı azaltmak için uygulanan maske fiziksel mesafe test izolasyon ve karantina önlemlerine ve gelişmiş yoğun bakım uygulamalarına karşın Covid 19 pandemisi süresince gerçekleşen fazladan ölümlerin resmi ölümlerin üç katı olduğu düşünülüyor ve pandemi devam ediyor Covid 19 pandemisinin nihai can maliyetine henüz ulaşılmış değil https www economist com graphic detail coronavirus excess deaths estimates
1918 pandemisi ve Covid 19 pandemisinde can kayıplarının yaş dağılımı da birbirlerinden farklılık gösteriyor 1918 pandemisinde ölenlerin büyük kısmını 25 40 yaş aralığındakiler oluştururken Covid 19 pandemisinde özellikle eşlik eden hastalıkları olan 65 yaş üzerindekilerde ölüm oranları yüksek Bununla birlikte ileri yaştakilerde aşılanma oranlarının yüksekliği ve Delta varyantının etkisiyle birçok ülkede gençlerde Covid 19 ile ilişkili ölüm oranlarının arttığı bildiriliyor Vakaların ve ölümlerin yaşlara göre dağılımının açıklanmaması nedeniyle Türkiye’deki durumla ilgili bildiklerimiz sınırlı olsa da Sağlık Bakanlığı Koronavirüs Bilim Kurulu üyesi Prof Dr Tevfik Özlü’nün 3 Eylül 2021 tarihinde yaptığı şu açıklama ülkemizde de genç ölümlerinin artmakta olabileceğini düşündürüyor Şu anda vefat eden hastalarımız kaybettiğimiz yurttaşlarımız genelde 30 35 yaş grubu ve önceden sağlıklı olan kronik hastalığı olmayan kişiler ” https www internethaber com bilim kurulu uyesi prof dr tevfik ozluden yuz yuze egitim ve 4 doz aciklamasi 2205659h htm
PANDEMİ VE KOLEKTİF BELLEK
Tüm bu benzerlik ve farklılıklardan başka toplumların 1918 influenza pandemisine verdikleri yanıt hakkında pek az şey biliyoruz Milyonlarca insanın ölümüne neden olmuş olan pandemi toplumların kolektif belleğinde sınırlı iz bırakmıştır 1918 sonbaharında influenza ölümleri savaş ölümlerini geçtiğinde bile pandemi New York Times’ın orta sayfalarında küçük bir yer bulabilmiştir kendine 1924’te yayımlanan son 24 yılda yaşananları anlatan seksenden fazla yazarın kaleme aldığı iki ciltlik 1 300 sayfalık Encyclopædia Britannica’da yalnızca beş yıl önce yaşanan pandemiden hiç söz edilmemiştir Sonraki yıllarda kaleme alınan tarih kitapları da bu ölümcül pandemiden ya hiç söz etmemiş ya da sadece pandeminin Birinci Dünya Savaşı’na olan etkilerinden söz etmiştir I ve II Dünya Savaşları’nda kaybedilenler anılırken pandeminin kurbanları sanki hiç var olmamıştır Bu durumun olası nedenlerinden biri pandeminin Birinci Dünya Savaşı’nın gölgesinde kalmış daha doğrusu sürmekte olan savaş nedeniyle politikacılar tarafından kasıtlı olarak önemsizleştirilmiş olmasıdır İspanya’nın aksine Avrupa ülkelerinin birçoğu ve ABD’de pandemi ile ilgili haberlere sansür uygulanmış ve bununla uyumlu yasal düzenlemeler yapılarak ABD’de 1918 Sedition Act gibi sistematik bir biçimde halka yalan söylenmiştir McKinsey DS et al Mo Med 2018 115 3 183 8 1918 pandemisini o güne kadarki mevsimsel grip salgınları ile eş önemde göstererek bilinçli bir biçimde mevcut halk sağlığı tehdidini önemsizleştiren bu tutum hem can kayıplarının artmasına hem de kolektif belleği şekillendiren anlatıların susturulmasına neden olmuştur 1918 pandemisi ile ilgili olarak yaşananların salt sayılara ve oranlara dönüşmesini engelleyecek ve onlara bir insanlık deneyimi özelliği kazandıracak olan kişisel öykülerden büyük oranda mahrumuz İngiliz tarihçi Roy Porter tıp tarihini anlamak için hasta odaklı bir öyküye de ihtiyacımız olduğunu söyler gerçekte profesyonel bir terim olarak ”hasta” demektense ”acı çeken” demenin yeğ tutulması gerektiğini ekleyerek 1918 influenza pandemisi acı çekenlerin öykülerinin pek azından haberdar olduğumuz Birinci Dünya Savaşı’nın gölgesinde bırakılmış ve yöneticilerin anlatıları sansürleyerek kolektif belleğe dahil olmasını engellediği ”unutulmuş” bir pandemi Belki de geçmiş salgınlarla ilişkili bu belleksizliğimiz 1918 pandemisinde ve öncesinde bulaşıcı hastalıklar söz konusu olduğunda insan topluluklarının uygulayageldiği ancak bizim yaşam süremiz boyunca deneyimlememiş olduğumuz maske izolasyon karantina fiziksel mesafe kalabalık toplanmaların önlenmesi gibi yöntemleri reddetmemize neden oldu kim bilir
Görünen o ki Covid 19 toplumsal belleklerde 1918 influenza pandemisinden daha güçlü bir iz bırakacak Bunun en önemli nedenlerinden biri ”acı çekenin” kişisel öyküsünü paylaşabildiği dijital çağ ve dünyanın en azından bir kısmında aşikar bir sansürün olmayışı New York Historical Society New York Tarih Topluluğu kişisel koruyucu donanım yokluğunda evde üretilen maskelerden ABD’de ilk uygulanan aşı flakonuna aşılama kartlarından dezenfektan şişelerine Covid 19 pandemisini hatırlatacak objeleri toplamaya başladı bile https www newyorker com magazine 2021 03 15 the race to collect covid ephemera before its history Umalım ki Covid 19 pandemisinin kolektif belleğimizden silinip gitmemesi gelecekte olası pandemilere hazırlıklı olmamız gerektiğini hatırlatsın
Neden BirGün
Bağımsız bir gazete olarak amacımız insanlara hakikati ulaştırarak ülkede gerçek bir demokrasi ve özgürlük ortamının yeşermesine katkı sunmak Bu nedenle abonelikten elde ettiğimiz geliri daha iyi bir gazeteciliği hayata geçirmek okurlarımızın daha nitelikli ve güvenilir bir zemin üzerinden bilgiyle buluşmasını sağlamak için kullanıyoruz Çünkü banka hesabını şişirmek zorunda olduğumuz bir patronumuz yok iyi ki de yok
Bundan sonra da yolumuza aynı sorumluluk bilinciyle devam edeceğiz
Bu yolculukta bize katılmak ve bir gün habersiz kalmamak için
Bugün BirGün’e Abone Ol.
BirGün seninle güçlü seninle özgür
BirGün e Destek Ol
