Semra Yansit
DİYARBAKIR – Birleşmiş Milletler Genel Konseyi’nde 20 Kasım 1989’da Çocuk Hakları Mukavelesi’nin kabul edilmesiyle birlikte tüm dünyada çocukların yaşadıkları hak ihlallerine karşı çaba yolları gündeme geldi. Memleketler arası Çalışma Örgütü (ILO) de, çalıştırılan milyonlarca çocuğun içinde bulunduğu olumsuz duruma ve yaşadıkları ağır şartlara dikkat çekmek için 2002 yılında 12 Haziran tarihini Dünya Çocuk İşçiliğiyle Gayret Günü olarak belirledi. Lakin bu düzenlemeler tam manasıyla hayata geçirilmediği için çalıştırılan çocukların sayısı günden güne artmaya devam ediyor. ILO ve UNICEF tarafından yayınlanan 10 Haziran 2021 tarihli raporda, çalıştırılan çocuk sayısının 4 yılda 8,4 milyon artarak dünya çapında 160 milyona yükseldiği tespiti yapıldı. Rapora nazaran 112 milyon çocuk tarımda, 31,4 milyon çocuk hizmet bölümünde, 16,5 milyon çocuk ise sanayi kesiminde çalıştırılıyor. Çalıştırılan çocuklar ortasında 5-11 yaş aralığında okula devam edemeyenlerin sayısı yüzde 28, 12-14 yaş ortasında ise yüzde 35 olarak rapora yansıdı.
‘Dünya Çocuk İşçiliğiyle Çaba Günü’ münasebetiyle Diyarbakır Barosu Çocuk Hakları Merkezi Çocuk Personelliği Alt Komisyonu’ndan Avukat Özge Samuk ile konuştuk.
En geniş manası ile çocuğun çalıştırılması kavramına değinen Özge Samuk, “Çocuklara, fizikî, mental, ahlaki açıdan ziyan veren ve onları eğitimden mahrum bırakarak zedeleyen, istismar eden, donanımdan mahrum ve niteliksiz bireylere dönüştüren bir çalıştırma biçimidir. Ve 18 yaşının altında rastgele bir işte çalışan her çocuk, çalıştırılan çocuktur. Sokakta, küçük ve orta ölçekli işletmelerde ağır ve tehlikeli işlerde, bilhassa organize sanayi bölgelerinde ve tarım kesiminde çok fazla çocuk çalıştırılmaktadır” dedi.
‘ÇOCUK İŞÇİLİĞİNDEKİ EN BÜYÜK SORUN KONTROL MEKANİZMASI’
Türkiye’nin çocuk personelliği ile çaba siyaseti hakkında da bilgi veren Samuk, taraf olunan memleketler arası kontratlar ile yürürlükte olan çocukların çalıştırılma oranını azaltmayı hedefleyen kanunlar ve çalışmalar bulunduğunu belirtti. “Ancak” diyerek kelamlarına devam eden Samuk, kontrol sisteminin işlemediği ve nizamlı çalışmanın olmadığı hiçbir ortamda etkin ve tesirli çalışma yürütmenin mümkün olmadığını söyledi ve ekledi: “Maalesef Türkiye’nin en temel sorunu kontrol düzeneğidir. Kontrol düzeneğinin tesirli çalışması halinde yürürlükte olan kanunlarla dahi birçok önleyici çalışma yapılabilecekken, işlemeyen kontrol sistemine ek tertipli işlemeyen projeler üretilmektedir. Ne yazık ki bu biçimiyle faal savunuculuk ve önleyici çalışma mümkün değildir.”
‘DEVLET SİYASETİ ÇOCUK PERSONELLİĞİ UĞRAŞINA UZAK’
Diyarbakır Barosu Çocuk Hakları Merkezi Çocuk Personelliği ile Uğraş Kümesi olarak Diyarbakır Vilayet Emniyet Müdürlüğü ve Aile ve Toplumsal Hizmetler Bakanlığı Diyarbakır vilayet Müdürlüğü’ne çalışan çocuklarla ilgili data almak üzere müracaatta bulunduklarını belirten Samuk, “Ancak ellerinde bir bilgi olmadığını ilettiler” bilgisini aktardı. Samuk, TÜİK’in de 2019 yılından beri çocuk işçiliğine dair istatistik paylaşmadığını hatırlatarak, “Burada da görüyoruz ki devlet siyaseti çocuk personelliği çabasından çok uzak” diye konuştu.
Türkiye’de çocuk işçiliğine dair kayıt tutulmadığı için ellerinde çok bilgi olmadığına dikkat çeken Samuk, “Ancak Rengarenk Umutlar Derneği’nin pandemi sürecinde ağır bir çalışma ile hazırlamış olduğu ‘Suriçi’nde Çocuk Olmak’ isimli raporu incelendiği vakit en azından Diyarbakır’daki durumun ne kadar vahim olduğu anlaşılacaktır” tabirini kullandı.
‘PANDEMİ SÜRECİ ÇOCUK İŞÇİLİĞİNİ KÖRÜKLEDİ’
Pandemi sürecinde çalıştırılan çocuk sayısında artış olduğuna dikkat çeken Samuk, şunları söyledi: “Ekonomik dengesizliğin eğitim sürecine tesir ettiği, geçim probleminin ebeveynleri dayanak alma mecburiyeti içerisinde bıraktığı, sıhhat sisteminin çocuklar için gitgide daha değerli hale geldiği bu süreçte çocukların çalıştırılması kaçınılmazdı. Maalesef bu süreçte aileler tesirli eğitim göremeyen çocuklarının çalıştırılmasına göz yummak ve neredeyse desteklemek zorunda kaldılar. Dünya da pandemi sürecinde çalıştırılan çocuk sayısı en yüksek düzeye ulaştı. Rengarenk Umutlar Derneği’nin pandemi sürecinde hazırlamış olduğu ‘Çalışmalıyım zira para lazım’ isimli raporunda bu durumun ne kadar vahim olduğu ortadadır.”
‘MÜLTECİ ÇOCUKLAR UCUZ İŞ GÜCÜ OLARAK KULLANILIYOR’
Çalıştırılan mülteci çocuklar hakkında da konuşan Samuk, “Henüz hayat hakkını dahi adil bir biçimde kullanamayan mülteci çocukların başka haklarından bahsetmeye gerek bile yoktur aslında” dedi.
Samuk, çalıştırılan mülteci çocuklarla ilgili şunları söyledi: “Nerede ve ne formda ihlal edildiği değerli olmaksızın hakkı ihlal edilen her çocuğun sesi olmak zorunda olan bizler söylemek zorundayız ki, Türkiye’de endüstrileşme ve ucuz işgücü talebi mülteci çocukların çalıştırılmasında en temel tesirdir. Bilhassa küçük ölçekli iş yerlerinin giderek artan ekonomik korkuları, masraflarını karşılayamamaları ve muhtaçlık duyulan personel maaşlarını karşılayamamaları patronlarda ucuz iş gücü talebini doğurmaktadır. Şu an Türkiye’de ucuz ve en pratik çalışır algısıyla yüzlerce mülteci çocuk çalıştırılmaktadır. Bu durum onların eğitimden uzak kalmalarına, istismara açık hale gelmelerine, fizikî, sosyolojik ve ruhsal açıdan birçok travmaya maruz kalmalarına sebebiyet vermektedir.”
‘2021 YILINDA 62 ÇOCUK ÖLDÜ’
Çocuk işçiliğiyle uğraş etmenin değerini, iş cinayetlerinde ölen çocuk emekçi sayısıyla açıklayan Samuk, “Bağımsız bir örgütlenme olan Personel Sıhhati ve İş Güvenliği Meclisi’nin 2021 yılı datalarına nazaran 14 yaş ve altı 21 çocuk personel, 15-17 yaş ortası 41 çocuk hayatını kaybetti. Bu da çocuk personelliği ile gayretin kıymetini gözler önüne seriyor” dedi.
