Anayasa Mahkemesi; Üniversal, BirGün, Cumhuriyet ve Sözcü gazetelerinin Basın İlan Kurumunun ilan kesme cezalarına dair verdiği ihlal kararının münasebetini açıkladı. Karar Resmi Gazete’de yayımlandı. Kararda, resmi ilan ve reklam kesme cezalarına ait şartların çerçevesinin çizilmesi, makul bir açıklık ve katılıkta olan tabirlerle kanun unsurunun biçimi ve maddi istikametten tekrar düzenlenmesi gerektiği ve BİK’in değerlendirmeleriyle ilgili sistematik sorun olduğu belirtildi.
Basın söz özgürlüğünün ihlal edildiğine ait karar oy çokluğuyla alınırken, söz özgürlüğünün ihlal edildiği kararı oybirliğiyle alındı.
Evrensel gazetesi avukatı İhtilal Avcı yaptığı birinci değerlendirmede, kararın ‘pilot karar’ olduğunu hatırlattı, TBMM’ye gönderilmesine karar verildiğine dikkat çekti.
Avcı değerlendirmesinde şunları söyledi:
“Gerekçede BİK’in değerlendirmesiyle ilgili yapısal problemlere dikkat çekilmiş. Haberlerle ilgili verilen ceza kararlarının kanunla belirlenmesi gerektiği hatırlatılıyor. BİK’e, cezaların desteği nedir diye soruyor aslında. Bizim müracaatlarımızda ileri sürdüğümüz konuların Anayasa Mahkemesinin gerekçeli kararında yer aldığını görüyoruz. Örneğin BİK’in bu cezalarının denetlenebilir olmaması durumu, basın ahlak ve temellerinin belirlenmesinin idarece belirlenmesi durumları üzere çeşitli tabirler var.”
‘NASIL BİR MÜDAHALE YETKİSİ DOĞACAĞI ORTAYA KONMALI’
Gerekçeli kararda ise şu sözler yer aldı:
“Yukarıdaki değerlendirmeler çerçevesinde BİK ve asliye hukuk mahkemelerinin 195 sayılı Kanun’un 49. unsuru kapsamında verdikleri -sistematik bir sorunun varlığına işaret eden- tıpkı taraftaki kararlarının direkt kanun kararından kaynaklandığı dikkate alındığında gibisi yeni ihlallerin önlenmesi için ülkemizde hâlihazırda işleyen mevcut sistemin tekrar ele alınması gereksinimi ortadadır. Hakikaten Anayasa Mahkemesine BİK tarafından sunulan bilgi ve dokümanlara nazaran BİK’in 2018 yılı istatistiklerinde gazetelerin basın ahlak asıllarını ihlal ettiği gerekçesiyle 39 gün, 2019 yılı istatistiklerinde 143 gün, 2020 yılı istatistiklerinde 572 gün resmî ilan vereklam kesme cezası verdiği görülmüştür. Bu doğrultuda verilen cezalara bakıldığında Kuruma verilen yetkinin basının etik bedellerini düzenleme maksadından öteye giderek artık kimi basın mensupları açısından caydırıcı tesir yaratabilecek bir cezalandırma aracına dönüştüğü ve bu durumun sistematik bir probleme neden olduğu gözlemlenmiştir. Hiç elbet basın özgürlüğü alanında benimsenecek devlet siyasetinin kıymetli bir kesimi olan yasal düzenlemeleri yapmak yasama organının takdirindedir. BİK’in195 sayılı Kanun’un 49. hususu kapsamında basın özgürlüğüne yönelik müdahalelerinin Anayasa’nın 13. hususu uyarınca demokratik toplum tertibinin gereklerine uygun olması ve Anayasa’nın 26. unsurunun ihlaline yol açmaması için üstte yapılan değerlendirmeler çerçevesinde yapılacak yeni yasal düzenlemelerde aşağıda zikredilen taban standartların/önerilerin dikkate alınmasında fayda olduğu kanaatine varılmıştır: i. Kanun’un 49. unsurundaki resmî ilan ve reklam kesme cezalarına ait şartların çerçevesi çizilmeli, belli bir açıklık ve katılıkta olan sözlerle kanun unsuru hali ve maddi istikametten yine düzenlenmelidir, ii. Kanun’un 49. unsurundaki resmî ilan ve reklam kesme yordamının kapsamı belirlenirken üstteki paragraflarda belirlenen dengeleme kriterleri de göz önüne alınarak ilgili kuralların olabildiğince dar bir uygulama alanına müsaade verecek formda tasarlanması ve kullanımının acil bir toplumsal gereksinimin gerekli kıldığı durumlara özgülenmiş olması gerektiği dikkate alınmalıdır. Bu bağlamda hangi davranış yahut olgulara hangi hukukî sonuçların bağlanacağı ve bu bağlamda kamusal makamlar için nasıl bir müdahale yetkisi doğacağı makul bir mutlaklık ölçüsünde ortaya konmalıdır. Bu çerçevede 49. unsurun basının etik niteliklerini artırmaya yönelik sunduğu müdafaanın sonları netleştirilmeli ve hangi aksiyonların bu nitelikleri ihlal edeceği konusunda bir ölçüt/eşik kıymet belirlenmesi üzere kriterler oluşturulmalıdır.” ( HABER MERKEZİ)
