Birinci, orta ve lise tahsilimi Samsun’da tamamlayan Ebru Çaloğlu, lisans eğitimi için İstanbul’a gelir. Eğitimini tamamlayınca öğretmenlik yapmaya başlayan Çaloğlu, uzun yıllar bu bölümde çalışır. Akabinde İzmir’e yerleşir. Masal tipi üzerine yaptığı pedagojik çalışmalarını Seferihisar’da “Masal Ekseninde Okul Öncesi Eğitim” projesi sayesinde, dezavantajlı çocuklarla birlikte hayata geçirir. Türkiye’nin birinci Masalevi’ni Seferihisar Belediyesi’nin dayanağıyla kurar.
Çaloğlu’yla 14 klasik edebiyat metnini merkeze alarak hazırladığı ‘Arkabahçe’ isimli kitabı için bir ortaya geldik. Romanların perde gerisini, oluştuğu şartları anlatan Çaloğlu’yla Covid-19 sürecindeki eğitim problemlerini da konuştuk.
Ebru Çaloğlu Klasiklerle tanışmak, onları okumak başlı başına bir süreç… Klasiklerle ne vakit tanıştınız, çocukken çok kitap okur muydunuz?
Kitap okumayı ve ders çalışmayı oyuna tercih eden çocuklardan biri olduğumu söylersem birçok okur, çok sıkıcı biri olduğumu düşünecek lakin ben bir şeyler öğrenirken, bilhassa ilgi duyduğum alanlara yönelik şeylerse bunlar, daima çok eğlenmişimdir. Annemin “Ebru kâfi artık, biraz da dışarı çık, gez dolaş” dediği vakitler çoktur. Olağan, üniversite yıllarında işler değişti, tüm açığı kapattım sanırım.
Klasiklerle, okumayı öğrendikten çabucak sonra tanıştım. Okumayı öğrenmek hayatımın en büyük keşfiydi. Annem sağ olsun okuma yeteneğimin gelişmesinde çok kıymetli bir rolü oldu. Mükafatı her vakit kitaplardı. Elimden meblağ, kitap almaya giderdik. Dayanılmaz heyecanlanırdım. Ortaokul ve lisede okul kütüphanesini kullanmaya başladım. Özelikle lisede Yunan tragedyaları da dahil birçok klasiği çılgın üzere okudum. Bu ortada anne babalar için tahminen taraf gösterici olur diye söylemek isterim. Annem okuduğum her kitabı anlattırırdı bana. Bu gayretinin, söz gücümün gelişmesine ve anlatıcılığıma katkısı çok büyük. Lise yıllarında öğretmenlerimin birkaçının, o günkü dersi başından sonuna benim anlatmamı istediği vakitler olmuştur. Ben de can atardım bunun için.
Klasiklerin yazılış serüvenini, nasıl ortaya çıktığını düşünmek ayrıyeten bir merak konusu sanıyoruz. Ne vakit başladı bu durum? Birinci incelemelerinizde karşınıza neler çıktı?
Uzun yıllar edebiyat öğretmenliği ve yardımcı ders kitapları müellifliği yaptım. Cephede en güzel cephane klasiklerdir ancak öğrenciler ya da gençler birçok vakit klasikleri okumak konusunda direnç gösterirler. Daha şimdiki ve tanınan kitapları tercih ederler. Elbette haksız değiller ve gösterdikleri direnci “Klasikleri okumak, okumamaktan iyidir” mottosuyla kırmak pek mümkün olmaz. Notlar, imtihanlar da bir nebze tesirli olur ancak birçok sefer geniş özetlerin tercih edildiğine üzülerek şahit olursunuz. O günlerde tahlil olarak klasiklerle ve yaratıcılarıyla ilgili enteresan minik anekdotlar anlatarak onların ilgilerini bu eşsiz kitaplar üstüne çekmeye çalışıyordum. İşe yarıyordu, ben de devam ettirdim. Sonrasında dersler; fikir alışverişlerinin, değişik bakış açılarının ve değerlendirmelerin havada uçuştuğu hem eğlenceli hem yaratıcılık dolu bir sürece dönüştü. Öğrencilerimle paylaştığım anekdotların olumlu dönüşü sonucunda ben de daha çok öykünün peşine düştüm. Ve yıllar sonra bir gün, bunları bir ortaya toplamamın bir mecburilik olduğunu düşünmeye başladım ve yazmaya karar verdim.
Hangi yapıtları seçtiniz? Seçtiğiniz yapıtları neye nazaran belirlediniz?
‘Arkabahçe’nin hazırlık sürecinde çok sayıda kaynak taradım. İnanılmaz olaylara ve tecrübelere tanıklık ettim, o denli ki “Hangi kitap böylesine sarsıcı bir gerçeği tam olarak yansıtmayı başarabilir ki?” sorusu, aklımdan pek çok defa geçti. Zati klasikler tam da bunu başaran kitaplar olduğu için klasiktiler.
‘Arkabahçe’yi her yaştan okurun okumasını çok istiyorum. Bu, ister istemez -çok sarsıcı da olsa- kimi klasiklerin perde ardını yazmamdaki en değerli pürüzü oluşturdu. ‘Alice Mükemmeller Diyarında’… Hepimizin sevdiği bir eser olmasına karşın ardında bir pedofili öyküsü vardı, ‘Lolita’ için de birebir durum kelam konusuydu. Ayrıyeten ‘Arkabahçe’de anlattığım olaylar, kelamını ettiğim başyapıtların doğmasına ilham olmuştu lakin sizin o yapıtları okurken bunları varsayım etmeniz imkânsız. Klasiklerin değerli bir kısmında yapıtın yazıldığı devrin kıymetli tarihi olaylarının öyküsüne yer veriliyor. Hasebiyle da kitabı okuduğunuzda perde ardındaki olaylara aşağı üst hâkim oluyorsunuz. Dediğim üzere ‘Arkabahçe’de yer verdiğim yapıtların perde gerileri kestirim edemeyeceğimiz olaylara, şahıslara, dostluklara, kitaplara vs. dayanıyor. Kitaba aldığım yapıtları seçmemde bunlar tesirli oldu.
Arkabahçe – Dünya Edebiyatına Taraf Vermiş Yapıtların Perde Ardı, Ebru Çaloğlu, 128 syf., Remzi Kitabevi, 2021.
Bu kapsamda bir çalışma yapmanın tarihi ve sosyolojik karşılıkları da var kesinlikle. Bu dengeyi nasıl kurdunuz? Çalışmayı hazırlarken toplumsal bilimler bağlamında nasıl bir çalışma tekniği izlediniz?
‘Arkabahçe’yi yazmaya karar verdiğimde çok sayıda ve tıpta kaynak taradım. Bu süreç benim için çok heyecanlı ve zevkli geçti. İnanılmaz olaylar, irtibatlar vardı bu ölümsüz yapıtların artlarında. Elbette yaşananlar, devirle ve zihniyetiyle direkt ilgiliydi. Yazmaya başladığımda ne kadarını anlatmalıyım konusunda tereddüt yaşadığımı söylemem gerek. Dediğim üzere, her yaştan okura ulaşmak istiyordum. Kitap yayımlandıktan sonra birinci okuyanlardan biri çok pahalı dostum ve hocam Sunay Akın’ın şöyle bir değerlendirmesi oldu: “Ağzımıza bir parmak bal çaldın, bıraktın Ebru Hocam, sen bu kitabı beş yüz sayfa da yazardın, devamını bekliyoruz.” Sağ olsun yazmam konusunda beni her vakit yüreklendiren insanlardan biridir Sunay Hocam.
Birebir vakitte bir eğitimci de olmanız kitabın lisanına sirayet etmiş gibi… Çalışmayı bilhassa gençler için kaleme aldığınız düşünülebilir mi?
Eğitimci olmam, gençlerin-öğrencilerin bir okuma kültürlerinin olmasını, klasiklerin de o okuma kültürünün kıymetli bir kesimi olmasını istememde elbette çok tesirli. Onların kozmik kıymetlerle donanmaları, kimsenin bize sandığımız kadar yabancı olmadığını anlamalarını çok önemsiyorum. Onları eğitirken geleceği, geleceğimizi inşa ediyoruz hasebiyle gençlerin öncelikli okurlarım olmasını istemem doğrudur.
Klasikleri okumuş yetişkinler de güçlü hayat tecrübeleriyle oluşturdukları yeni bakış açılarıyla onları tekrar okurken bir sürü yeni ayrıntıyı yakalamanın tadını çıkartabilirler. Ayrıyeten sevdikleri ve hayatlarının bir kesimi olan bu yapıtların doğuş öyküleri onlar için çok daha şaşırtan olacaktır.
Bir eğitimci de olduğunuz için fikrinizi merak ediyoruz. Malum Covid-19 sürecindeki eğitim siyasetlerini nasıl yorumluyorsunuz?
Eğitim, birçok disiplinin ortak çalışmasıdır. Çocuklara ne öğreteceğinizi ve nasıl öğreteceğinizi bilmek zannedildiği kadar kolay bir iş değil. Bizler eğitim kitapları müellifleri olarak en güçlü cephaneleri hazır etsek de cephede savaşanlar öğretmenlerdir. Benim bir eğitimci olarak eğitimde birinci olarak el atılmasının gerekli olduğuna inandığım husus; öğretim programı yahut öğretim metotları değil; öğretmen yetiştirme ve kime öğretmenlik ehliyeti vereceğiz hususudur. Eğitimde bir şeyleri hakikat yapmayı hayal ediyorsak öğretmen olacak bireylere çok fazla emek vermemiz; onlardan da tıpkı şeyi kendileri için yapmalarını talep etmemiz gerekiyor. Öğretmen, bildiğinin öğretmenlik yapmasına yeteceğini düşünmemelidir zira hiçbir vakit yetmez. Bu temel sorunu çözmediğimiz sürece istediğimiz eğitim siyasetini ithal edelim ya da devşirelim kanımca eğitimde dilek edilen kaliteye ulaşamayız.
Hazırladığınız bir çalışma var mı? Günleriniz nasıl geçiyor?
Roman ve hikaye alanında çok bedelli müelliflerin editörlüğünü yapmayı sürdürüyorum. Liseler için yardımcı ders kaynakları hazırlamaya devam ediyorum. Birebir vakitte kültür alanında yazmayı planladığım ikici kitabın notlarını da almaya başladım. Günlerim okuma ve yazmanın dışında toprakla, bahçeyle, ağaçlarla ve hayvanlarla ilgilenerek geçiyor.
Ayrıyeten ‘Arkabahçe’yi yayımlamamdaki katkıları için Sayın Üstün Dökmen’e ve süreci harika yöneterek benim yükümü ziyadesiyle hafifleten Remzi Kitabevi’ne teşekkürlerimi sunmak isterim.
