Failin ve mağdurun müşterek hikâyesi: Sahipsiz Şeyler

İnsan doğuştan mı berbattır O denli mi yaratılmıştır Yoksa kötülük vicdan körleşmesinin doğal bir sonucu Escort side mudur İnsan berbatlığı ve berbatlığın kaynağı asırlarca tartışıldı Kötülük sorunu bağlamında hata ve ceza kavramları da tartışıldı Bugün bulunduğumuz noktada tartışılmaya devam ediyor Her gün cinayetin tacizin tecavüzün istismarın ruhsal Side escort ve fizikî şiddetin yeni örneklerini görüyor duyuyor okuyoruz Yeniden her gün bu olaylara verilen tepkilerdeki çeşitliliği de fark ediyoruz Herkesin kendine nazaran bir cezalandırma sisteminin olduğu üniversal ahlak yasasının ve Side escort Bayan hukuk kurallarının geçerliliğinin tamamıyla sorgulandığı aşikâr Ki bahsi geçen hataların birçoğunun bu şahsî cezalandırma sisteminin bir sonucu olduğu da aşikâr

Bunlarla birlikte çağdaş vakitlerde sıkıntının insanın kötü hareketlerini haklı çıkarmaya yönelik bir içeriğe dönüştüğünü gördük Bu tavır edebi metinlere de yansıdı kuşkusuz Ahlak ideolojisinin öğretileri ve kötülük sorunu temeline inşa edilen fikirler sanat yapıtlarında yer buldu kendilerine Makûs lakin haklı kahramanlar gördük Daha da ileri giderek berbat fakat özünde iyi kahramanlar gördüğümüzü de söyleyebilirim İnsanın çocukluk travmaları işte bu özünde iyi anlayışını desteklemek için kullanıldı makûs kahramanların dönüşüm hikâyeleri anlatıldı Kitlesel merhamet bu öykülere eşlik etti

Neden bunlardan bahsediyorum Doğru yapıyoruz yanlış yapıyoruz demek için değil elbette Bir kurmaca kainata Gökhan Bakar ın Everest Yayınları ndan çıkan hikaye kitabı ‘Sahipsiz Şeyler’e temas etmek için Kötülük kabahat ve ceza kavramları her edebi metinde farklı biçimlerde karşımıza çıkıyor Bakar ın kitabı da onlardan biri soruna yeni çukurlar kazan bir hikayeler toplamı

VİCDANDA İKİ OYUK KABAHAT VE CEZA

Vicdan ve masumiyet İkisi de yitirebilir Canımız yanmışken yakılmışken ne kadar vicdanlı olabiliyor vicdanımız körleştiğinde ne kadar günahsız kalabiliyoruz Bakar ın kitabında yer alan on bir hikayenin bu iki dinamik odağında birbirine bağlı ve onların birbirlerini bütünleyerek büyük bir kıssaya hizmet ettiklerini söylemek mümkün Bu niteliğiyle bir bulmacayı andırıyor kitap Her hikaye bir ipucu ve her yeni hikayede eksik harfler tamamlanıyor Bununla birlikte anlatıcılar da değişiyor ve böylelikle bu çoksesli ortamda hikaye bireylerine kendi öykülerini travmalarını anlatma imkânı sunuluyor Bir ideolojisi olan kitaplardan ‘Sahipsiz Şeyler’ kendi cezasını kendi kesenler var bu hikayelerde

Kitabı özel kılan Bakar ın madalyonun öteki yüzüne de tahminen daha az görünenine değil lakin daha az dillendirilenine bakıyor olması Erkeklerin dünyasını bütün çıplaklığıyla yansıtıyor müellif Tacizin ruhsal ve fizikî şiddetin bu gerçeklik cihanında ne biçimlerde göründüğünü ortaya koyuyor Yani erkeklik meselesi olanı gurur yapılanı susulanı aktarıyor okuruna Bu durumun doğal bir sonucu olarak anlatıcıların kullandığı lisan de muhtevaya uygun yaratılmış Öfkeli yer yer küfre yaslanan gerçek bir lisan bu Öte yandan kitabın tartıştığı sıkıntılara uygun sinemalara kitaplara düşünürlere de göndermeler yapıyor Bakar Masumiyet sinemasına Améry nin ‘Suç ve Kefaretin Ötesinde’ kitabına örneğin veyahut faydacılık prensibiyle ahlak ideolojisinin öne çıkan isimlerinden Bentham a Şuurlu bir okur kitlesine sesleniyor

Kitabın açılış hikayesi 2018 Kapanı nda gezinirken klasik bir hikaye kitabıyla muhatap olmadığımızı çabucak anlıyoruz Okuru şimdi birinci paragrafta sersemleten bir üslubu var Bakar ın Şöyle diyor anlatıcı Hakan yüzünü kanepe koluna bastırmış hareketsiz yatıyordu Saçından tutup kaldırdığımda gözlerindeki müthiş görüntüyle karşılaştım Ağlamaktan kırmızı Dünyası yıkılmıştır kesin Altında kalmak istemedim Kahkaha attım s 9 Altında kalmamak için kahkaha atmak Birinci vicdansızlık pırıltısı Bu cümleleri kuran Kenan Namir in yıllarca ağlayamadığını gözünden bir damla yaş akıtamadığını biliyoruz Vicdansız görünen Kenan ın konu çocuğu olduğunda nihayet ağlayabildiğini en sonunda da kendi cenazesinde konuştuğunu okuyoruz bu konuşmadan sonra ona vicdansız etiketi yapıştırmak kolay değil

Bakar ın hikayelerinde başroller daima erkeklere verilmemiş elbette Kötülük bir sorun olarak bayanların da hayatının orta yerinde Kitabın ikinci hikayesi Bir Seninle Konuşuldu Tüm Bunlar ın Nesrin Hanım ı örneğin şiddet gören bir bayan Uykusunda kaybettiği kocasının vefatını dört gözle beklemiş onu kendi elleriyle öldürmeyi de arzulamış bir bayan Bahsi geçen koca Umur vaktinde Nesrin Hanım ı oğluyla birlikte batakhane den kurtarmış Ama bu iyilik vakit içinde büyüyen bir berbatlığa dönüşmüş Âşık adam rolü oynayan Umur hiçbir vakit erkeklik komplekslerinden kurtulamayanların tipik bir örneği Nesrin Hanım ın onun hayvan mezarlığına gömülmesini istemesi ise bir bayanın âşık olduğu insan tarafından getirildiği vaziyeti ortaya koymakta

Fichte vicdanın yanılmaz olduğunu ileri sürerken insanın deneyimledikleri sonucunda vicdanını kaybedebileceğini de işaret eder Kimse doğuştan vicdansız veyahut şeytani bir varlık değildir İnsan ahlaki kıymetlere yabancılaştıkça vicdanının sesi de derinlere gömülür İşte Nesrin Hanım ın durumu bundan farksız Onun vicdanını körleştiren ona insan öldürmeyi düşündüren şey dolaysız dürtüleri değil şahsen deneyimledikleri Bakar hikaye bireylerinin büyük travmalarını okuruna yansıtıyor evet Ancak bir yandan da küçük detaylarla durumun vahametini ortaya koyuyor Nesrin ve Umur un farklı zeytinlere layık görülmesi mesela yeterli bir örnek olacaktır Tezgâhta iki zeytin tabağı vardı Biri eşine özel az tuzlu ve değerli olanlardan Öbürü Nesrin Hanım için bir yıl boyunca talim edilen çürük çarık zeytinlerle dolu on kiloluk tenekeden s 17 18

Bu hikayede Nesrin Hanım Kenan ve Ayla ortasında ceza üzerine geçen sohbetin kitabın ruhunu en uygun yansıtan kısımlardan biri olduğunu da eklemeliyim Hatalıyı toplumdan soyutlamak ona verilecek en acımasız en doğru ceza mıdır sahiden

Katilin bayanın vücuduna ve ruhuna kastetmesini takiben toplumdan ayıklanması sadece onu yok etmiş olmaktan öteki ne işe yarıyor Cürümlünün insan dışı varlık olarak kabul edilmesi canavarlarla çabanın ötesine taşıyacak mı bizi Hem birden fazla erkek canavarlaşmaktan o denli anılmaktan kendilerini inanılmaz kılmaktan rahatsız olmaz Hatası utandırıcı nedenlere hasretmek tahlil müdür bilmiyorum sen de haklısın elbette Benim aklım karıştı biraz s 28 29

HUKUK MANİPÜLASYONDUR

Hikaye bireylerinin başına gelenleri fazlaca açık etmeden ve muharririn hazırladığı sürprizleri bozmadan hata ve ceza odağında birkaç noktaya temas etmek istiyorum Kitabın en dikkat alımlı hikayelerinden Şeltüküs Vakası kitabın bir öbür hikayesi Ölüm İtalik Değil ile birlikte okunduğunda bütünleniyor Bu iki hikayede istismar intihar tecavüz hem ruhsal hem de fizikî şiddet var Bu hikayeler hata ve ceza kavramları üzerine en çok düşündüğümüz hikaye bireylerini yargılamaktan kendimizi alamadığımız hikayeler Ki Bakar ın da attığı düğümlerle bahsi geçen hikayelere başka bir titizlik gösterdiğini düşünüyorum Bir Seninle Konuşuldu Tüm Bunlar hikayesinden tanıdığımız Âdem ve Neşet ortasında yaşananlar tekrar Âdem ile kitap boyunca kendini unutturmayan Kenan ortasındaki tansiyon hikayelerin tabanını oluşturuyor Müellif hikaye şahıslarının yaşadıkları sonucunda yaşattıklarını körleşmiş vicdanlarının sebep olduğu hareketleri şahsen kendilerine itiraf ettiriyor

Sana benzeyen birkaç şahsa çeşitli ve haksız acılar yaşattım s 50

Bu hikayelerin hem hatalısı hem mağduru olan bir bayan var Hande Onu leitmotiv e dönüşen ve farklı hikayelerde karşımıza çıkan cümlesiyle Sen benim kalbimi kırdın tanıyoruz Sadece televizyonda bir erkeği izliyor diye kendisine azap eden Âdem ile bir ölüye tecavüz etmeyi aklından geçirecek kadar katılaşmış Kenan ortasında bir yerde duruyor Hande Tahammül sonları çoktan zorlanmış vaktinde erkeğin erkeğe ettiğinin cezası kadınlığına kesilmiş

Bir erkeğin başkasına yapmak isteyip yapamadıklarını mı yaşıyoruz diye düşündüm s 83

Bu durumda Hande nin işkencecisini öldürmesi bir hata mudur Bir avukat olan Kenan ın sistemi eleştirdiği kelamlarına bakalım

Kanunlar kâfi değil Onların somut olaya transfer biçimini daha evvel yaşanmış bir hadiseyle kıyaslamak ister yargıcın başı Burada en keyifli kısmı başlar işin bir şeyin bir tarafta gerçekleştiğine yönelik yargılayanların içinde tam kanaat uyandıracak bağlantılar nedensellikler Eksik bırakılmış yanın muazzam hukuk bilgisi ve soyut normlarla doldurulması işi Hukuk manipülasyondur yani Hande s 84

Bir başka suç hikayesi Masumiyet Kaybı nda sapık bir lise öğretmeni olarak yargılanan Eser e kulak veriyor okur Onun masumiyetine inanan tek kişi avukatı Kenan oluyor Eser le ilgili bir karara varamadan yeni hadiseler gelişiyor ve sapık bir lise öğretmeni Eser bir anda katil Eser e dönüşüyor Okurun sersemlediği anlardan biri daha Ortada bir hata var ancak ceza hakkında fikrimiz yok Üstelik masumiyet de çoktan kaybedildi

SUÇA PAYDAŞLIK SUÇA TANIKLIK

Sular hiç durulmuyor ‘Sahipsiz Şeyler’de Bakar tansiyon öğesini kimi hikayelerinin orta yerine yerleştirmiş bazılarında ise aksiyona hizmet eden bir hazırlayıcı olarak kullanmış Sözgelimi Yer Yatağı hikayesi anlatıcı Emir in kuzeni Ayhan ın İsveç ten gelmesini ve ardından yaşananları aktardığı bir hikaye Erkeklik meselesi yüzünden gerçekleşen bir tartışmaya şahitlik ediyoruz İki kuzenin çocukluk anıları ortasında çıktıkları gezinti bir vahşetle sonuçlanıyor Ayhan hiçbir vakit affetmediği Emir in gözlerini çıkarıyor Bu onun kendi ceza sistemi Böylelikle Yer Yatağı sakin başlayan diyaloglarla örülü bir metinken süratlice yükselen tansiyon ile değişik bir ritim kazanıyor Anlatıcı Emir in olay anında çaresizce ettiği telefonla halasının Ayhan ın annesinin başına gelenler ise bu kıssanın gerçek hatalısı kim diye sormamıza sebep oluyor Ve hikayenin en dikkat alımlı cümlelerinden biri Ayhan ın lisanından dökülüyor Sevgim de nefretim de canlı sana anlıyor musun kuzen anlıyor musun arkadaşım hatada iştirak etmeyen tanıklıktan yana kalan onursuz kardeşim halamın oğlu anlıyor musun s 64

Eşikten Dışarı Adım aksiyonun aniliği ve cezalandırma biçimiyle Yer Yatağı yla benzerlik göstermekte Bu hikayede de erkeklik meselesi sebep oluyor cinayete bir sakız yüzünden kurulan Erkek adam patlatır mı onu ağzında cümlesiyle başlıyor her şey Sonrası mahpusta bir baba istismar kamyon altında kalan bir kardeş ve meskene alınan kutu kutu sakız Bakar hikaye bireylerini salt uygun veya salt berbat olarak göstermiyor okuruna Tıpkı gerçek hayatta olduğu üzere Erkek veyahut bayan bir hikaye şahsının mağdur olduğundan emin olduğumuz anda suça bulaştığını görüyoruz bir oburunun masumiyetine inandığımız anda eşini aldattığını ortağını kandırdığını dostuna oyunlar oynadığını öğreniyoruz Müellif okurun his durumları ortasında savrulmasını arzuluyor Denize Yüzünü Dönemezsin hikayesinde mesela anlatıcı Selim in aldatma hareketini temellendirdiği şey epey çarpıcı

Evet Filiz i de aldattım Bir gün beni aldatırsa ona şiddetle karşılık vermeyeyim bunun bedeli ağır olmasın ve kolay affedeyim kimseyi sonsuza kadar kaybetmeyeyim diye s 95

Tıpkı hikayede Jeremy Bentham ın ismi geçmekte Bentham insan tabiatına hâkim olan iki histen bahseder Haz ve ıstırap Ahlakı da bu iki his üzerinden ele alır Birey ve toplum ismine yararlı olanı temel alarak berbatlığı de uygunluğu de yarar prensibi doğrultusunda yorumlar Yani Bentham a nazaran haz ve ıstırap güzelliği ve berbatlığı besleyen dinamiklerdir Güzelliğe yönelmek ve berbatlıktan kaçınmak ise etik açıdan doğru olan yararla bağlantılıdır Hukukta da birebir sistem işlemeli bir aksiyonun uygun ve makus olduğunu belirleyen ölçüt fayda olmalıdır Üniversal ahlak maddelerinin çiğnenmesi direkt kötülük sayılırken Bentham ın fikirlerinin farklı bir nizama işaret ettiği aşikâr Hukuk Fakültesi mezunu Bakar ın kabahat ve cezayı tartıştığı kitabına Bentham ı dahil etmesi de bir tesadüf değil elbet Bu odakta bir soru daha düşüyor aklımıza Bir hatalıyı yok etme aksiyonunu nihayetinde bir insanı öldürmeyi topluma sağladığı yarara nazaran kıymetlendirmek mümkün mü

Bakar günümüzde yaşananlara temas etmeyi de ihmal etmemiş Açık Mezar Oturumu bu manada epey dikkatli okunması gereken ve uyanık zihinlere hitap eden hikayelerden biri Okurun bakış açısına ve algısına nazaran ayrıca müellifin ironik bir üslup tercih etmiş olabileceği de hesaba katılarak farklı reaksiyonlara ve tenkitlere açık bir metin olduğunu da eklemeliyim Ki hikayenin kurgulanış biçimi bu düşünsel çeşitliliği birebir yansıtmakta Bununla birlikte pandemi tecrübemize göndermede bulunan bir tabir yer alıyor kitapta tekrar hikayelerin muhtevasına uygun bir biçimde şiddete vurgu yapılarak kurulmuş

İleride defteri okuyanlar bugüne düşülmüş şöyle bir notla karşılaşacaklar Le sentiment de violence est plus enivrant que l alcool et plus contagieux que corona Çabucak altında Türkçe çevirisi Şiddet hissi alkolden daha sarhoş edici koronadan daha bulaşıcıdır s 110

Mert bir anlatıcının muhatabı olmak her vakit zordur Bizi kurgu bir kozmosa değil de gerçeğin ta kendisine davet eden anlatıcıya eşlik etmek onu tüm karanlık yanlarıyla tanımayı kabul etmek onun açık yaralarında kendi yaralarımızı görmeyi göze almak vakit alır Birinci cümleler birinci sayfalar bu nedenle kıymetlidir Anlatının başında yakalandıysak bu pay teslim olmamız kolaylaşır Bakar okurunu şimdi birinci hikayesiyle davet ediyor karanlığa ‘Sahipsiz Şeyler’ tahammül sonlarını zorluyor okurunun onu gözlerini açmaya ikna ediyor

Suça ortak mıyız yoksa sırf cürmün şahidi mı