Donna Lu
Şu ana dek uzaya fırlatılan en güçlü teleskop olan James Webb’den elde edilen birinci imajların kamuoyuyla paylaşılması sonrasında, LGBTİ+ bireylere yönelik tarihi zulme Webb’in de dahil olduğu savları nedeniyle, gökbilimciler bir sefer daha NASA’dan araca yeni bir isim verilmesini talep ettiler.
‘DERİN NASA’ ETKİSİ
10 milyar dolar bedelindeki teleskop, geçmişte NASA’nın iki numaralı yöneticisi ve Amerikalı bir yetkili olan James Webb’i onurlandırarak misyonuna başladı. Webb, 1960’larda Apollo misyonlarının büyük kısmında uzay ajansını yönetti ve 1949-1952 yılları ortasında ABD Dışişleri Müsteşarı olarak vazifede bulundu.
Teleskobun ismi, Webb’in 1950’ler ve 1960’larda LGBTİ+ bireylere uygulanan zulümle temaslı olduğu teziyle pek çok bilim insanınca eleştirildi. ‘Lavander Scare’ diye anılan cadı avı, 20. yüzyılın ortalarında, gey ve lezbiyenlerin ABD’deki devlet misyonlarından kitlesel biçimde kovulmasına neden olmuştu. Araştırmacılar, 2021 yılının başından beridir NASA’ya, teleskoba (kısaca JWST) yeni bir isim vermesi konusunda davette bulunuyorlar. Astronomi alanında çalışan 1700’ü aşkın insan tarafından bir dilekçe imzalandı.
New Hampshire Üniversitesi’nde öğretim üyesi ve yine isimlendirme dilekçesine öncülük eden dört araştırmacıdan biri olan Chanda Prescod-Weinstein, bir Twitter bildirisi paylaştı: “Yeni imgeler nedeniyle çok heyecanlıyım ve NASA karargâhına çok kızgınım.”
“Nasa liderliği, JW’nin mirası konusunda şu anda kamuya açık olan bilginin, onun ismini taşıyan büyük bir gözlemevine sahip olmaya layık olmadığı manasına geldiğini kabul etmeyi inatla reddetti” diye ekledi.
NASA İNAT EDİYOR
NASA çalışanı Clifford Norton, Webb’in yöneticilik yaptığı periyotta ‘eşcinsellik şüphesi’ savıyla sorgulandıktan sonra, 1963 yılında ‘ahlâksız, uygunsuz ve utanç verici davranış’ gerekçesiyle işten atıldı. İlerleyen süreçte, Norton haksız yere işten çıkarılma nedeniyle dava açmayı başardı. NASA, geçtiğimiz yıl eylül ayında, teleskobun ismini değiştirmeyeceğini duyurdu. Şu anda NASA’nın yöneticisi olan Bill Nelson, eylül ayında yaptığı açıklamada, “Şu ana dek James Webb Uzay Teleskobu’nun ismini değiştirmemizi gerektirecek hiçbir ispata ulaşamadık” dedi.
Nature mecmuası, mart ayında, “NASA, kurumsal siyasetinin eşcinsel çalışanları işten çıkarma olmasına karar vermişti. Webb’in yönetici olarak çalıştığı misyon müddeti boyunca bu politikayı belirleme ya da değiştirme seçenekleri mevcuttu” diyen bir evrak de dahil olmak üzere, bilgi edinme hakkı yoluyla elde edilen 400 sayfalık NASA iç yazışmalarını yayınladı.
Amerikalı astronom Phil Plait, ‘Bad Asstronomy’ isimli mecmuada, “Pek çok gökbilimci, gözlemevine onun isminin verilmesinden dolayı çok mutsuz” diye yazdı: “Varlığınızı olumsuzlamak doğrultusunda gayret sarf eden birinin ismini kullanarak bu mevzuda yazmak mecburiyetinde kalacağınızı bildiğiniz vakit, bir aygıtı kullanmayı istemek güçtür.”
Plait, “Gözlemevi, katiyen Hubble’ın gerçekleştirdiği her şeye eşit seviyede, şaşırtan bilimsel bilgiler ve göz kamaştırıcı imajlar üretecek” diyor: “Buna rağmen, şartsız biçimde bağnazlık ve homofobiye bağlı olan bir insanın ismini aldı ve bundan da ötesi, NASA duruma ait yaklaşım biçimini bozdu.”
Yazının özgünü The Guardian sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
