Mahsum Ökmen
Alp Yücel Kaya ve Ulaş Karakoç’un derlediği ‘İktisat Tarihinin Dönüşü’, geçtiğimiz haftalarda İrtibat Yayınları tarafından yayımlandı. Alanında uzman araştırmacılar tarafından yazılan 11 makale ve uzun yıllar iktisat tarihi alanında kıymetli çalışmalar yürüten Şevket Pamuk ile gerçekleştirilen bir söyleşiden oluşan kitapta “Türkiye’de iktisat tarihi çalışmalarının neresindeyiz?” sorusu yanıtlanmaya çalışılırken, Osmanlı ve 20. yüzyıl Türkiye iktisadının tahlil edildiği makalelerle bu soru büyük ölçüde cevap buluyor. Hasebiyle bu derleme çalışması sadece iktisat tarihi alanında çalışma yapan araştırmacılar için değil, birebir vakitte bu alana ilgi duyanlar ve bu alanda çalışma yapmaya hazırlanan araştırmacıların da yararlanabileceği varlıklı bir kaynak.
Caption Kitapta yer alan söyleşide Şevket Pamuk’un da altını çizdiği üzere, son 20 yılda hem dünyada hem de Türkiye’de iktisat tarihçiliğine olan ilgide bir yükseliş kelam konusu. İlgideki bu yükselişe karşın Türkiye’de, alana giriş yapacak olan iktisatçıların alanla ilgili merakını giderecek derli toplu bir kaynak bulmak hayli güç. Çalışma konusu Türkiye iktisat tarihi olduğunda ise zahmet ikiye katlanıyor denebilir: Kitabın tahminen de en temel özelliği bu zahmetin üstesinden gelme talihi barındırması. Örneğin geçmiş dataların elde edilmesi ve tahlili, araştırmacının hakkında soru sorabileceği potansiyel bir alan. Çünkü incelenen dönem olarak günümüzü ele alan çalışmalarda dahi birçok bahiste data elde edip tahlil etmekle ilgili çeşitli zorluklar bulunuyor. Osmanlı iktisadı yahut 20. yüzyıl Türkiye iktisadı tahlile husus olduğunda ise doğal olarak kullanılacak datalar yahut bu bilgilerin nasıl elde edildiği, araştırmacı için merak ögesi haline geliyor. Kitapta yer alan makaleler ise terekeler, nüfus sayımları, mahkeme kayıtları üzere araçlar sayesinde bir yandan iktisat tarihi çalışmalarında hangi datanın nereden elde edilebileceğini, öteki yandan bu bilgilerin nasıl tahlil edilebileceğine dair farklı örnekleri sunarak bilgi meselesine yönelik tahliller barındırıyor.
Öte yandan kitapta yer alan her makale geniş birer literatür çalışması barındırıyor. Ele alınan başlıkların tarım, geç endüstrileşme, mesleksel yapısal dönüşüm, emek tarihi, servet ve gelir dağılımı, kurumlar ve fiyat tarihinden oluştuğu göz önünde bulundurulduğunda, kitap tıpkı vakitte kapsamlı bir iktisat tarihi literatürü derlemesi haline geliyor. Böylece hem her bir başlığın iktisat tarihindeki yerini hem de bu başlıklar ekseninde Osmanlı ve Türkiye çalışmalarının dünya literatüründeki pozisyonunu görmek mümkün hale geliyor. Birebir vakitte iktisat tarihi çalışmalarının 1990’lı yıllar ve sonrasındaki artışında büyük bir hisseye sahip olan Yeni Kurumsalcılık, gerek iktisat tarihi ile teması bağlamında gerekse eleştirel bağlamda tartışmaya açılıyor. Kurumların tahlili ise iktisadın farklı disiplinlerle ilgisini inceleme imkanı sunuyor. Bu sayede çalışma, özü itibariyle iktisat ve tarih bağlantısını ele almanın ötesinde iktisat ile siyaset, hukuk, sosyoloji üzere alanların alakasına dair örnekler barındırıyor.
Son olarak, araştırma sürecinin en güç evrelerinden biri olan “araştırma sorusu bulma” konusunda da kitabın kıymetli bir rolü var. Hem Türkiye ve Osmanlı iktisat tarihinin görece keşfedilmemiş olması hem de kitabın yazılmasında katkısı bulunan isimlerin bu alanda uzun yıllar titizlikle çalışan araştırmacılarından oluşması alanın keşfedilmeyi bekleyen yanlarına dair birçok teklifin tek bir kaynakta toplanmasını sağlıyor. Hasebiyle ‘İktisat Tarihinin Dönüşü’, iktisat tarihine ilgi duyup şimdi aklında araştırma sorusu olmayan araştırmacılardan, Türkiye’de iktisat tarihçiliğinin nerede olduğunu merak eden okuyuculara kadar herkes için değerli bir kaynak olarak okunmaya kıymet.
