Isaac Schultz
‘Küçük Ayak’ ismi verilen homininin (insansının/ç.n.) fosilleşmiş haldeki omuz eklemi, dik yürüyen cinslerin, çağdaş insanlarda çoktan yok olmuş bir marifetle, ağaçlarda sallanma konusunda da yetenekli olduğunu ortaya koyuyor.
Günümüzde Güney Afrika olan bölgede yaklaşık 3.7 milyon yıl evvel bir insansı, vaktini ağaç kısımlarında geçirme eğilimi ile yeni ortaya çıkan yerde yürüme tercihi üzere iki evrimsel ânın ortasında kaldı. ‘StW 573’ ya da ‘Küçük Ayak’ diye isimlendirilen bu örnek, bir Australopithecus prometheus’du.
KÜÇÜK AYAK EVRİME DAİR BİLGİLERİMİZE MEYDAN OKUYOR
Fosil, keşfedildikten 20 yıl sonra, yani 2018 yılında paleontologlar, fosili içine gömüldüğü taşlaşmış çukurdan çıkarmayı tamamladığında, nihayet büsbütün gün yüzüne çıkmış oldu. Küçük Ayak, açığa çıkar çıkmaz insan çeşidinin kökenlerine dikkat cazibeli bir göz atma imkânı sundu.
Omuz ekleminin morfolojisini tanımlayan araştırma, bu hafta Journal of Human Evolution isimli bilimsel mecmuada yayınlandı. Araştırma takımı Küçük Ayak’ın omuz kemerini (‘göğüs kemeri’ olarak da bilinir/ç.n.), yani tam olarak numunenin kürek kemiği ve köprücük kemiğini inceledi. Grup, omuz kemerinin oluşumunu, kimi büyük maymunlar da dahil olmak üzere öteki insansı türlerinkilerle karşılaştırarak Küçük Ayak ve öbür tiplerin nasıl gezindiğini araştırdı.
Güney Kaliforniya Üniversitesi’nde antropolog ve yeni makalenin başyazarı olan biyoloji uzmanı Kristian Carlson, “İlk homininlerin omuz eklemlerinin nasıl şekillendiğini ve daha geniş bağlamda kürek kemiğinin gövde üzerinde nasıl hareket ettiğini anlayarak, etrafla etkileşimde bulunurken üst uzuvlarını nasıl kullandıklarını anlayabiliriz” diyor. “Bu, evrim tarihimizin bu devrine ait büyük kıymet taşıyan bir soru” diye ekliyor.
Küçük Ayak’ın omuz kemeri, bu ince haliyle, araştırmacılara, homininin ağaçları hayatta kalabilmek, tahminen beslenmek ya da yem olmaktan kaçınmak için kullandığını ortaya koydu. Bu bulgular, geçen yıl numunenin omurları üzerinde yapılan ve Küçük Ayak’ın çağdaş insanların sahip olduğu kapasitenin ötesine geçen (ve tırmanma konusunda yarar sağlayan) baş hareketlerini yapabildiğini gösteren araştırmalarla birebir doğrultuda. Gerçi, Küçük Ayak artık iki ayağı üzerinde duruyordu ve beşerlerle ilişkilendirilen dik yürüyüşe sahipti.
HÂLÂ YANITLANMAMIŞ SORULAR VAR
Yeni bulgu, 4.4 milyon yıl öncesinden kalma daha az bilinen bir antik akraba olan ‘Ardi’ (Ardipithecus ramidus tipinin bir örneği) ile ilgi alımlı bir karşılaştırmayı gündeme taşıyor. Paleoantropologlar, son periyotta, Ardi’nin ellerinin ağaçlarda sallanmak üzere evrildiğini öne sürdüler; buna rağmen kimi uzmanlar, Ardi’nin maymundan fazla beşere benzediğini söyleyerek buna karşı çıktılar. Fosil kayıtları ziyadesiyle katılaşmış olsa da hafriyat alanından çıkardığımız kemiklerden ulaştığımız sonuçlar şimdilik muğlaklığını koruyor. Bu omuz kemikleri üzerinden Küçük Ayak’ın hayat üslubuna dair yapılan yorumların isabetli olup olmadığını görmemiz biraz vakit alacak.
Küçük Ayak’ın omuz kemeri, homininlerin maymun ve bonobo atalarından ayrıldığı periyoda çok yakın olan bu türlü bir iskelet yapısına dair bulunan en eski delil. Carlson bunun bize kısaca pek çok şey anlatabileceğini söylese de, üst ekstremite*, bu bulmacanın çok kıymetli bir modülü.
Carlson, “Küçük Ayak o kadar özel ki, sadece bir tane var” diyor: “Küçük Ayak iskeletinin öteki anatomik bölgelerini hâlâ ağır bir halde araştırırken, tıpkı vakitte birinci homininin fosil kayıtlarında, mesela Australopithecus’ta mevcut olduğu bilinen artan morfolojik değişkenliği de değerlendirmeye devam etmemiz gerekiyor.”
Carlson’ın araştırma grubu, yaptıkları karşılaştırmalara dayanarak Küçük Ayak’ın omuz yapısının, 7-8 milyon yıllık vakit diliminde, daha eski insansı akrabalarında bile bu yapının nasıl göründüğüne ait yeterli bir gösterge olabileceğini tespit etti. Ama bu gerçekleşene dek, şu ana kadar bulunan en eksiksiz Australopithecine fosillerinden birinde takılıp kaldık üzere görünüyor ve devam eden incelemeler her seferinde yeni detaylar ve teoriler ortaya çıkarıyor. Ve sıkıntımız bir türlü bitmiyor!
*Üst ekstremite kemikleri beşerde, humerus (pazu kemiği), antebrachium (radius ve ulna) (dirsek kemikleri), karpal kemikler (bilek kemikleri), metacarpus (el tarak kemikleri) ve phalanx’lardan (parmak kemikleri) oluşur.
Yazının özgünü Gizmodo sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
