Okumanın yorumlamanın yazmanın ve tenkidin bir formülü ve tekniği yok Bütün bunlara ait muharrirlerin eleştirmenlerin ve düşünürlerin ferdi tecrübeleri ve onları aktarma süreçleri var Müellif ve eleştirmen Ricardo Piglia tam olarak buna atıf yapan makaleler ve kitaplar kaleme almış bir isim
Yazmayı ve okumayı birbiriyle ilintili aksiyonlar olarak tanımlayan Piglia Türkçeye de çevrilen ‘Son Okur’da Çeviren Pınar Savaş Delidolu Yayınları 2018 metinleri incelemeye başlayanların yazarın satırlarını çarpıtan berbat okuyan ve karmaşık algılayan kişi olduğunu bu altyazılı porno türlü bir hakkı bulunduğunu söylemişti Diğer bir deyişle okurun kitabı yine yazan kişi olduğunu anlatmaya çalışıyordu Piglia
Kurmacayı tahlil eden kesimlerine ayırıp yine birleştiren okur mana inşasına bir şifre çözücü ve yorumcu olarak katılıyor Piglia ya nazaran Bu noktada okuduklarını yaşayanlar ömrü okuyanlar yanlışlı okuyanlar okumanın okumasını yapanlar ve çarpıttıkları gerçeklikten hareketle yeni hakikatler yaratanlar buluşuyor
Piglia okurun bu aksiyonuna baş yorarken metne de odaklanıyor ‘Kurmaca ve Eleştiri’de muharrir gerçek ile kurmacanın hangi noktalarda bir ortaya geldiğini çabucak her şeyin nasıl kurmacaya dönüştürülebildiğini bir metnin kurmaca hâline gelmesini sağlayan şartları ve kurmaca sanat kontağını tartışıp dedektifliğe soyunuyor
‘BULANIK ALAN’DAKİ MÜELLİF VE OKUR
Piglia okurun metni istediği üzere yorumlama hakkı olduğunu savunurken müellifin da onu istek ettiği üzere kaleme alma özgürlüğü bulunduğunu hatırlatıyor her şeyden evvel Kurmacayı günlük olaylar kişinin başından geçenler ya da psikanaliz belirleyebilir Piglia gerçek ile kurmacanın kesişimine bulanık alan diyor ve burada çalışmaktan neden keyif aldığını sex izle anlatıyor Gerçekle kurmacanın kesiştiği bulanık alanda çalışmak ilgimi çekiyor Zira her şeyden evvel kurmacanın örneğin bir bilim üzere hudutları belirlenmiş kendine has bir alanı yok Her şey kurmacaya dönüştürülebilir Kurmaca inanç üzerine çalışır ve bu manada ideolojiyi gerçekliğin bilinen tüm modellerini ve elbette bir metni gerçek ya da kurmaca hâline getiren temel ögeleri içinde barındırır Gerçeklik her vakit kurmacayla örülü hâldedir
Piglia kurmacanın yaratılışı ve okunuşu üzerine düşünürken okuma ve yazmaya dair tenkitlere de imza atıyor Bir noktadan sonra bu tenkidin tenkidine dönüşüyor Yazar bir bakıma edebiyatın ne olduğunu anlamak için yazar cümlesi kelam konusu eleştiriyi perçinliyor okuma ve yazmanın bir tıp tenkit hâline geldiğini anımsatıyor
Piglia bu hareketlerin ışığında eleştiriyi otobiyografinin çağdaş biçimlerinden biri diye niteliyor İnsan okudukları hakkında yorum yazabileceğine inandığında aslında kendi ömür birikimini ortaya koyar Eleştirmen de aslında metni okurken kendi hayatını irdeleyip yeni bir kalıba döken ve onu tekrar yaratandır Tenkit otobiyografinin post Freudyen porno izle bir biçimidir İdeolojik teorik politik kültürel bir otobiyografi
Piglia nın ‘Son Okur’da uzun uzun anlattığı çoklu okuma nın bir örneğine ‘Kurmaca ve Eleştiri’de de rastlıyoruz Tenkit ve yorumlama bağlamında kurmacanın hem oluşturulması hem de okunmasının edebiyatla sınırlanmaması işin içine psikolojinin sinema ve öteki sanat kollarının girmesi gerektiğini hatırlatan muharrir hitap edilen ve metinle karşılaşan kitlenin de bu noktada kıymetli olduğunu söyleyip pazara dair bir tenkide yöneliyor Homojen bir okur kitlesi olabileceği fikri alışılmış ki bir yanılsamadır Ben farklı farklı okur kitleleri olduğunu bazen ilgi alanları ekseninde yollarının kesiştiğini düşünüyorum Lakin pazar bu farklı okur kitlelerini bu çeşitliliği tektipleştirmeye çalışıyor Giderek ağırlaşan çoksatan bombardımanı bu tektipleştirmenin ana ögesi hâline geldi
‘DEĞERLİ TENKİT’İN İZİNDE
Piglia ‘Kurmaca ve Eleştiri’de yazar okur bağını inceliyor Metni kurgulayan muharrir ile onu okuyup yorumlayan ve akabinde tenkide girişen önemli okur ilintisine ağırlaşan Piglia metnin muharririn ve okurun biçimlenme sürecini tarihî örnekler eşliğinde çözümlüyor Bir başka deyişle rus porno muharririn okurluğunu okurun eleştirmenliğini edebiyatı hayata taşıyan muharriri hayatı edebiyata katan okuru anlatırken edebiyat hayatın üzerini çizenlerin varlığını mümkün kılan yerdir diyor Tam da buradan ve kendi romanlarından hareketle Piglia kurmacanın inşasına oluşturulan karakterlerin politik istikametlerine roman ve ütopya ilişkisine kendi kitaplarının kültürel ve siyasi art planına dair açıklamalar yapıyor Bu ortada Piglia nın Borges Cortázar Kafka Poe Gide Faulkner Brecht Joyce vd yazarlarla ilgili yorumları da çıkıyor karşımıza
Piglia bu yorumları yaparken cevabını aradığı Bir muharrir edebiyatın üretim şartlarını zihninde nasıl biçimlendirir sorusu ışığında tekrar kurmaca ve gerçeklik ilişkisine ait kalem oynatıyor Edebiyat gerçekliğin yıkıntıları üzerine inşa edilir Edebiyattaki kentler var olsa da çoktan yerle bir olmuştur Hepsi de Odysseus un İthaka adası üzere kaybolmuş fakat gerçek yerlerdir Bu yüzden insan okuduğu bir yeri dolaştığı vakit fakat küçük ipuçları bulabilir Edebiyatta bu ipuçları dayanılmaz gizemli görünür
Piglia edebiyatla hudutlu kalmayan toplumsal fonksiyonları lisanı ve insan alakalarını kapsayan değerli eleştiri nin izini sürüyor okur ve yazarken daima bunu göz önünde bulundurduğunu belirtiyor
Piglia ‘Kurmaca ve Eleştiri de hem okuduğu metinlerin ve müelliflerin hem de kendi kitaplarının eleştirmeni olarak çıkıyor karşımıza Okuma ve yazma tecrübelerinin yanı sıra kurmacayı oluşturan şartların ruh hâllerinin ve toplumsal kültürel ortamların yorumculuğuna soyunan müellif okurun içindeki eleştirmeni ortaya çıkarırken edebiyat yapıtlarındaki nüktelerin ve ironilerin gerçeklikle kontaklarını çözümleyen bir araştırmacıya dönüşüyor anlatı sanatının inceliklerini kendi penceresinden bakarak sorular ve problemlerden hareketle yorumlamayı deniyor
