Parıltı Kaplan
ANKARA – Zincir marketlerde artan fiyat farklılıklarına karşı iktidar “Fahiş fiyat” kontrolleri başlattı. Eser fiyatlarının karşılaştırılması, etiket fiyatı ile kasa fiyatının tutup tutmadığı ve son kullanım tarihi üzere hususlarda denetimler yapıldığı argümanına rağmen zincir marketler ortasında fiyat farklılıkları devam ediyor.
Yoksulluk hududunun 19 bin lira, açlık hududunun 6 bin lirayı aştığı Türkiye’de, temel muhtaçlık eserlerini satan zincir marketlerde fiyat farkları dikkat çekiyor. Ankara’da tıpkı marka ve birebir gramajda olan eserleri incelemek için 6 markete gittik. Süt ve süt eserlerinde tıpkı marka ve ölçüde olmasına karşın 4-5 TL ortası farklılıklar mevcut. Yağ, salça ve yoğurtta 7 TL’lik fark bulunurken, 22-24 adet biçiminde satılan hijyenik ped farkı ise 19 TL. Sıvı deterjanlarda da 10 TL’lik farklar bulunuyor. Öte yandan kimi zincir marketlerde süt ve çocuk maması üzere temel eserlere alarm takılmış durumda.
SÜTTEN YAĞA TIPKI MARKADA FARKLI FİYATLAR
Fiyat araştırması için incelediğimiz marketlerde, tıpkı marka olan 1 litrelik süt, bir zincir markette 17.45 iken, öbür zincir markette 13.45 fiyatında satılıyor. 5 litrelik sıvı yağda da fiyat farklılıkları gözleniyor. Ankara özelinde bulunan bir markette 5 litrelik sıvı yağ 194.50 TL iken, bir öbür zincir markette tıpkı marka eser 189.40 TL’ye satılıyor.
560 gram formunda satılan domates salçası da bir zincir markette 20.95 TL iken, bir öteki marketin kampanyası olmamasına karşın tıpkı eser 15.90 TL’ye satılıyor. 2 kilo olarak satılan tıpkı marka yoğurtta ise 7 liralık farklar görmek mümkün. Bir zincir markette yoğurt 46.95 TL iken, bir öteki markette 39.95 olarak satılıyor.
HİJYEN ESERLERİNDE DE MAKAS AÇIK
Hijyenik ped ve hijyen eserleriyle birlikte çocuk bezlerinde de fahiş fiyatlar mevcut. Birebir marka, emsal sayıdaki eserlerin farklı marketlerdeki fiyatı ortasında önemli değişiklik göze çarpıyor. 22 adet olarak satılan hijyenik ped zincir bir markette 42.50 TL iken, bir başka zincir markette tıpkı marka 24 adet olarak 61.20 TL’ye satılıyor. Toplumun uygun fiyatlara alışveriş yaptığı marketlerde de fiyat farklılıkları gözleniyor. Bir markette 12 adet halinde satılan hijyenik ped 19.90 TL iken, bir başka markette birebir marka ve birebir sayıdaki eser 24.90 TL’ye satılıyor. Bir zincir marketin kampanyası olmamasına karşın 49.40 TL’ye satılan sıvı deterjan, bir öteki zincir markette 59.75 TL’den tüketicisini bekliyor.
‘İVEDİKLE YASAL DÜZENLEME GEREKİYOR’
Tüketici Hakları Derneği Genel Lideri Turhan Çakar’a nazaran kontrollerin ve yasal bir düzenlemenin olmaması zincir marketlerde fiyat farklılıklarına neden oluyor. “Fırsatçılığın, vurgunun, soygunun aşikâr güçlerin egemenliğinde olmasına karşı acilen yasal düzenleme gerekiyor” diyen Çakar’a nazaran bilhassa besin unsurlarında ‘bundan üst satamazsın, şu fiyata satacaksın’ formunda bir yasal düzenleme gerekiyor.
Piyasada fırsatçılığın hâkim olduğunu, “vurgun ve soygun” yapıldığını savunan Çakar, “Belli firmalar, monopoller fiyatları onlar belirliyor. Devlet devrede değil. Birkaç ay evvel çıktılar kontroller, cezalar yazdık denildi. Bunlar öykü, göstermelik. Neye nazaran ceza yazıyorsun? Fiyat belirlemesi biçiminde bir düzenleme varsa o vakit denetlersin” diye konuştu.
‘DIŞA BAĞIMLIKLIKTAN KURTULMAK GEREKİYOR’
Çakar’a nazaran eserlere alarm takılması, Türkiye’nin ekonomik taraftan geldiği krizi gösteren bir durum. Toplumun fakir, aç ve çaresiz olduğunu söyleyen Çakar, fiyat artışlarının yanlış yönetilen tarım siyasetlerinden kaynaklandığı tabir etti. Dışa bağımlılıktan kurtulmak gerektiğini söyleyen Çakar, “Tarım ilacı, tohum, yem ithal. TL dolar karşısında devamlı paha kaybediyor. Bu da ithal ettiğimiz eserlere yansıyor, girdiler yükseliyor. Girdiler yükselince çiftçinin maliyeti artıyor. Biz neden üretmiyoruz? Kapatıldı, özelleşti. Niçin kapatıldı? Devlet devreye girmeli. Piyasa birtakım firmalara teslim edildiği sürece bu bu türlü devam eder” dedi.
‘FAHİŞ FİYATTAN CEZA YAZILMIŞ MARKET YOK’
Tüketiciler Birliği Genel Lideri Mahmut Şahin ise özgür piyasanın kendi kurallarına dikkat çekti, müdahale edildiği takdirde ağır sonuçlarla müsabakanın olağan olduğunu söyledi. Şahin, doğalgaz, mazot, elektrik maliyetleri aşağı çekilmezse fiyat indiriminin ve cezanın marketlerde uygulanamayacağını tabir etti. “Piyasaya müdahale etmek yerine, piyasanın artırım yapma argümanlarını elinden almamız lazım, inanç vermemiz lazım” diyen Şahin şunları söyledi:
“Cumhurbaşkanı bir hafta boyunca marketlerde kontrol yapacağız, caydıracağız, cezalar yazacağız dedi. Sonra kameralar eşliğinde kontrole gidildi. Zabıta yalnızca kontrollerde eserlerin kalitesini denetim edebilir. Sağlıklı, sıhhatsiz, ne sütü diye bakar. Sonra tutanak tutulur ve bakanlığa gönderilir. Biz bakanlığa sorduk, fahiş artırımdan kesilen ceza yok. Bakanlık artırım yapılan süt firmasının yetkilisini çağırıyor, ‘sen neden yüzde 50 artırım yaptın?’ diye soruyor. Dükkân sahibi ise evvelki ve o ayki elektrik, su faturalarının ne kadar arttığını göstererek yüzde 50 artırım yaptığını söylüyor. Bakanlık da ‘sen haklısın’ deyip gönderiyor.”
