1976 kışıydı. Ankara’ya üniversite öğrencisi olarak geldiğimde, liseden bir sınıf arkadaşımla buluştuk. Kalacak yurt bulamadık. Çankaya doruklarında (o vakitler her yer boş araziydi) bir gecekondu bulduk. Arkadaşım, bir tanıdığı ayarladı. Lakin gecekondu tam bitmemişti. Yalnızca dört duvardan ibaretti. Adam, “odanın birinin sıvasını yaptırayım, siz de kapı pencere taktırın, burada kalın” dedi. O denli yaptık. Bir ardiyeden ikinci el kapı pencere satın aldık. Yeni sıvanmış bir odaya taktırdık. Bir de ucuz kömür sobası ve kömür satın aldık. Yahu, o ne kıştı öyle! Odamız asla ısınmıyordu. Aslında yeni sıvalı olduğu için, duvarlar buz üzereydi. Aldığımız kömürler hakikat dürüst yanmıyordu. Sobanın içinde güya mısır patlıyordu. Oysaki ardiyeci bize kömür yerine taş satmıştı. Hakikaten de, aldığımız kömürleri inceledik. Kömür tozuna bulandırılmış çakıl taşlarıydı. Sabah ardiyeye gittik, durumu söyledik. Adam elbette kabul etmedi. “Kömürler böyle” dedi. Günler geçiyordu. Bir sabah uyandığımda, bedenimde bir sancıyla kaskatı kesildim. İlahım, o ne ağrıydı! Beni Çankaya Belediyesi’nin hastanesine yetiştirdiler. Tabip, soğuktan böbreklerimi üşüttüğümü söyledi. Birkaç hafta sonra, bir sabah kapı çalındı. Birkaç adam, burayı iki gün içinde boşaltmamızı söylüyordu. Bina bir derneğinmiş ve ilkokul olacakmış. Bu kışta ne yapacaktık artık? Çıktık, dışarıda diz uzunluğu kar. Dikmen yamaçlarındaki gecekondularda, karlara bata çıka konut aramaya başladık. Biliyorsunuz, halkımız çocuklarının okumasını ister fakat öğrenciyi de sevmez. Cemal Süreya’nın dediği üzere, halkımız bekâra kızını verir fakat konutunu vermez. Konut bulamadık olağan ki… Sonunda herkesin kendi başının dermanına bakması konusunda anlaştık.
Ahmed Arif’in “Karanfil Sokağı“ isimli şiiri tam da o günlerdeki varoluş uğraşlarımızı ve hislerimizi anlatıyordu:
“Tekmil ufuklar kışladı
Dört istikamet, on altı rüzgâr
Ve yedi iklim beş kıta
Kar altındadır.
…
Dövüşenler de var bu havalarda
El, ayak buz kesmiş, yürek cehennem
Ümit, öfkeli ve mahzun
Ümit, sapına kadar namuslu
Dağlara çekilmiş
Kar altındadır.
…
gecekondularda hava bulanık puslu
Altındağ gökleri kümülüslü
Ekmeğe, aşka ve ömre
Küfeleriyle hükmeden
Ciğerleri küçük, elleri büyük
Nefesleri yetmez avuçlarına
-İlkokul çağında hepsi-
Kenar çocukları
Kar altındadır.
Evet, bu ülkede başımızın devasına bakarak, o günden bugüne kırk beş yıl geçirdik. Askeri darbeler, işsizlik, toplumsal çalkantılar derken, bu güne geldik. Çatışma, tansiyon, ötekileştirme, nefret sisi basmış sokaklarımızı ve dağılmıyor. Artık şu ağaçlar bile buna itiraz ediyor. Biraz daha görmezden geliyoruz çatılarımızdan akan geceyi. Biraz daha dayanırsak diyoruz, bu karanlık figürler o denli olmadığını anlarlar. Lakin vazgeçmiyorlar. Tahminen yorulurlar diyoruz fakat bir öteki bataklıkla doluveriyor bıraktıkları boşluklar. Diyorlar ki, sizin bu topraklarda doğmuş olmanız, size bu yağmurlarda ıslanma hakkı vermez. Diyorlar ki, sizin bu ülkenin gökyüzü altında yaşıyor olmanız, size bu güneşle özgürce ısınma hakkını vermez. Diyorlar ki, fakat ve lakin bizim görüş aramızda yaşayabilirsiniz, sevebilirsiniz, su içebilirsiniz; bizim değerlerimizle gülebilirsiniz, konuşabilirsiniz. Yani bize mevti sevdirmeye çalışıyorlar. Bizi vazgeçirmeye çalışıyorlar tutunduğumuz müziklerimizden, ekmeğimizden, ateşimizden. Meğer yaşamak latifeye gelmez. Bunu düşünecek vakitleri kalmamış. Yaşama isteğinin önüne geçildiği vakit, insanı hangi cehennemin kuşatacağını düşünecek vakitleri kalmamış. Hiç unutmam, çam ormanı içinde bir dağa tırmanan asfalt bir yolda giderken, asfaltın içinden çam filizlerinin fışkırdığını görmüştüm. Evet, bunu görmüştüm!
Gerçek demokrasi, yani çok taraflı (etnik, sınıfsal, cinsiyet eşitliğine dayanan) demokrasi, mutlak barış ortamı, kimi toplumsal ve siyasal varlıkların zehridir. Bu nedenle onu istemezler. Zira bu varlıklar nefret, kin, mutsuzluk üzere travmalardan beslenirken, bize yaşamayı değil, mevti önerirler. Kendilerini mutlak kabul edip, bizi süreksiz görürler. Halbuki yeryüzünde her şey “kötü insan” olarak ayrışan bu travmatik varlıklara nazaran biçimlenmemiştir. Bilakis, mesela güneş daha çok “doğru dürüst insan”ların penceresine, bahçesine konuk olur. Vefattan yana olanlardan korkar, onları kendi karanlığında bırakır ve oradan kaçar. Işıkla boğulan ormanlardan çıkıp gelen sularla elimizi yıkamamız bundandır. Biz daima yüzümüzü ışığa döneriz. Bu nedenle aydınlık içindeyiz ve bizi herkes, her vakit tanır. Karanlıkta kalan bir yanımız yoktur. Diğerleri ısınmak için bize sokulurlar. Zira kesinlikle bir modül güneş vardır bizde.
O günden bugüne geçen vaktin sonunda, işte buradayım. Bu “meşum” günlerde, kendime şunları söylüyorum: Şayet kendini yenilmiş ve çaresiz hissediyorsan, gündelik ömrü sürdürmek, yani markete ya da fırına gidip ekmek almak, parktaki ağaçların altında dökülmüş yapraklara basarak yürümek, yürürken bir şarkıyı ıslıkla çalmak ya da mırıldanmak, akşamüstüyse iş ya da okul dönüşü manavın önünden geçerken güz yemişlerini şöyle bir seyretmek, eski bir arkadaşla sohbet etmek, televizyonda haberleri izlemek, gazete ve kitap okumak, konutta tek başınayken hoş bir yemek hazırlayıp sevgiline ya da kendine sürpriz yapmak, çoktandır gitmediğin hatta hiç gitmediğin bir semte yolunu düşürmek, deniz kıyısındaysan balık tutanlara bakmak hatta balık tutmak, tutulmuş balıklardan birini suya salıvermek, sabah mutfak penceresinde seni bekleyen kumrulara buğday vermek, yağmurlu havada şemsiyesiz yürümek, fotoğraf standına falan gitmek, çok sevdiğin lakin oldukça vakittir okumadığın bir şiiri bulup yine okumak, ülke ve dünya olaylarından çok etkilendiğini evdekilere pek aşikâr etmemek, bir-iki saksı çiçek ekmek, çiçek satın alırken çiçekçiyle uzun bir çiçek muhabbeti yapmak, düşünmek, hayal kurmak, elbise ütülemek, yazmak ve gülmek de bir çaba biçimidir. Yani yaşamak!
Ne diyordu Neruda: “Biz halkız, tekrar doğarız ölümlerde!”
