Michelle Starr
Venüs’teki bulutların kimyasını bahis alan yeni ve kapsamlı bir inceleme, havada bulunan ve kükürtle beslenen ömrü işaret eden biyobelirteçlerin hiçbirine rastlamadı. Şu an için, bu bulgu, Venüs’teki bulutların içinde algılanabilir hayat olup olmadığı sorusuna neredeyse kesin bir karşılık bulunduğu manasına geliyor. Yeni bilgiler alana dek, büyük olasılıkla bu türlü kalacak. Venüs’ün üst atmosferindeki karmaşık kimyayı, aşina olduğumuz tipten bir ömrün varlığı ile açıklamak mümkün değil.
Bilim insanlarından oluşan bir araştırma grubu, 2020 yılında, tartışmalı bir halde Venüs’teki bulutlarda fosfin gazı keşfettiklerini açıkladıktan sonra, ılıman irtifalarda bulunan Venüs bulutlarında hayat olabileceğine dair spekülasyonlar ziyadesiyle yaygınlaştı.
ELLİ YILLIK BİR İDDİA
Ne var ki bu, yeni bir fikir değil; aslında, biyofizikçi Harold Morowitz ve astronom Carl Sagan bu fikri tam 50 yıl evvel, 1967 yılında ortaya attılar. Daha yakın bir periyotta, bilim insanları kimyanın birtakım ipuçları sunabileceğini ve Venüs bulutlarındaki hayatın, Dünya’daki mikroorganizmalarda rastladığımıza benzeri biçimde kükürt bazlı bir metabolizma geliştirmiş olabileceğini argüman ettiler. Bir kükürt bileşiğinin imzası olan kükürt dioksit (SO2), Venüs’te ziyadesiyle tuhaf bir yapıda bulunur: alçak irtifalarda bol ölçüdedir ancak daha yüksekte sahiden de çok ölçüde düşüktür.
Cambridge Üniversitesi’nde astronom ve kimyager olarak misyon yapan Paul Rimmer, “Son iki yılımızı Venüs’teki bulutlarda saptadığımız garip kükürt kimyasını izah etmeye çabalayarak geçirdik” diyor: “Yaşam, garip kimyalarda çok başarılıdır; bu nedenle hayatın, gördüklerimiz için potansiyel bir açıklama olup olmadığını inceliyoruz.”
Garip kimyada ne kadar başarılı olsa da, yeraltında ya da bir mağara yahut öbür bir yerde olmadığı surece, bildiğimiz hayat, varlığını gizlemekte çok başarılı değil. Biyolojik süreçler elementleri bulundukları yerlerden çıkarır ve farklı elementleri etrafa salar. Teneffüs, buna uygun bir örnektir: Biz beşerler oksijen soluyup karbondioksit salarız. (Ağaçlar karbondioksiti emer ve oksijeni dışarı atar; bu âlâ bir sistemdir.)
DÜNYA’NIN ATMOSFERİNDEN HAYLİ FARKLI
Venüs’ün kimyası, kükürt bakımından son derece varlıklı bir atmosfere sahip olan Dünya’nınkinden ziyadesiyle farklı; kükürt dioksit, sülfürik asit ve karbonil sülfit üzere bileşiklere bağlı olarak, Dünya’nın atmosferindekinden 100 bin kat daha yüksek yoğunluklara ulaşıyor. Bundan dolayı, Cambridge Üniversitesi’nden astronom Sean Jordan liderliğindeki bir araştırma takımı, yeni araştırmalarında Venüs’ün atmosferinde bulunan mevcut güç kaynakları hesaba katıldığında bulmayı bekleyeceğimiz cinsten kimyasal yansımaları araştırmak emeliyle yola çıktı.
Jordan, “Venüs’ün atmosferindeki kükürt bazlı ‘gıdayı’ inceledik; bu sizin ya da benim beslenmek isteyeceğimiz cinsten bir şey değil fakat mevcut olan temel güç kaynağı” diyor: “Şayet bu besin ömür tarafından tüketiliyorsa, atmosferde azalan ve çoğalan belli kimyasallar aracılığıyla bunun ispatlarını görmemiz gerek.”
Özellikle de baş karıştırıcı kükürt dioksit imzası değişik görünüyor. Burada, Dünya’da, bu bileşik volkanik süreçlerde üretilir ve Venüs’te de bu halde üretilmesi mümkün görünüyor. Öte yandan, şayet kükürt bazlı bir metabolizmaya sahip olan organizmalar Venüs’ün üst atmosferinde yaşıyorlarsa, bu yükseklikte kendine has bir kükürt dioksit eksikliğinin sorumlusu olabilirler.
KÜKÜRT BAZLI HAYAT BİÇİLERİ OLABİLİR Mİ?
Bilim insanları, daha evvel, teorik olarak Venüs’ün atmosferindeki kimyasal çeşitleri kullanabilen kükürt bazlı metabolizmalar olabileceğini öne sürmüşlerdi. Bu teorik argümanları temel alan Jordan ve meslektaşları, Venüs atmosferindeki gözlemlenen bileşimi üretip üretemeyeceklerini görmek maksadıyla, orada bir grup ömür formları olduğunda gerçekleşebilecek kimyasal tepkileri modellemeye çalıştılar.
Kükürtle beslenen ömrün, tespit edilen kükürt dioksit azalışına neden olabileceğini buldular; buna rağmen, gereken büyüklüğe sahip bir canlı yapının beslenme süreçlerinin sonunda, kısaca orada olmayan bol ölçüde diğer bileşikler üretilmesi gerekirdi.
HİÇBİR HAYAT İZİNE RASTLANMADI
Jordan, “Eğer Venüs’te gördüğümüz SO2 (kükürt dioksit) düzeylerinin sorumlusu ömür olsaydı, Venüs’teki atmosferin kimyasına ait bildiğimiz her şeyi alt üst ederdi” diyor: “Yaşamın olası bir açıklama olmasını istedik ancak modelleri çalıştırdığımızda uygulanabilir bir tahlil olmuyor. Tekrar de şayet Venüs’te tespit ettiklerimizden hayat sorumlu değilse, hâlâ çözülmesi gereken bir sorun mevcut; çünkü, gözlemlenmesi gereken çok garip bir kimya kelam konusu.”
Kükürt dioksitin, Venüs’ün üst atmosferinden nasıl ve neden dışarı atıldığını şimdi bilmiyoruz; hâl böyleyken bu yanıtlanmamış bir soru olmayı sürdürüyor. Bilinmeyen bir metabolizmaya sahip bir biyosferin mevcut olması da olası, fakat bunu denetim etmek için oraya bir araştırma aracı gidene dek ne olduğunu bilemeyiz. Yani, bu çok heyecan verici.
Bu ortada grup, araştırmalarının, bir hava biyosferinin yabancı gezegenler üzerindeki tesirini simüle etmeye ve bu sayede ötegezegenlerin atmosferlerindeki hayat aramaya yardımcı olabilecek bir temel sunduğunu belirtiyor. Ötegezegen atmosferlerinin, hayat belirtilerini araştırmak için en hakikat yer olduğu göz önünde bulundurulduğunda, bu nitekim ziyadesiyle zekice. Rimmer, “Venüs’ümüz meyyit olsa dahi, öbür sistemlerde bulunan Venüs gibisi gezegenlerin ömrü barındırabilmesi mümkün” diyor: “Burada öğrendiklerimizi alıp ötegezegen sistemlerine uygulayabiliriz; bu, sırf başlangıç.”
Araştırma Nature Communications mecmuasında yayınlandı.
Yazının özgünü Science Alert sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
