Astronomi alanı, geçtiğimiz on yıl içerisinde büyük sıçramaların önünü açan teknik gelişmelere sahne oldu. Bu vakit zarfında ötegezegen çalışmaları ilerledi, yeni bir alan olan ‘kütle çekimsel dalga astronomisi’ ortaya çıktı ve muhteşem kütleli kara deliklerin birinci fotoğrafları çekildi. Bu gelişimlerle irtibatlı olan ‘interferometri’, yüksek hassasiyete sahip teleskoplarla ve dünya çapındaki gözlemevleri aracılığıyla toplanan dataların paylaşılması ve bir ortaya getirilmesi imkânını sunarak, astronomi alanındaki keşif ve araştırmalarda büyük bir avantaj sağladı.
YENİ TEKNİKLER SIÇRAMA YARATTI
Avustralya ve Singapur’dan bilim insanları, günümüz teknolojisini bir adım öteye taşıyarak gezegen boyutlu teleskoplar yaratmamızı sağlayacak yeni bir teknik geliştirdi. Avustralya’nın Sydney kentinde bulunan Macquaire Üniversitesi’ne bağlı Kuantum Mühendislik Sistemleri Merkezi’nde (EQuS) araştırma vazifelisi olan Zixing Huang öncülüğündeki araştırma grubunda, Singapur Ulusal Üniversitesi (NUS) Elektrik ve Bilgisayar Mühendisliği Kısmı ve Kuantum Teknolojileri Merkezi’nde teorik fizik profesörü olan Gavin Brennan ile NUS Kuantum Teknolojileri Merkezi’nde kıdemli araştırma vazifelisi olan Yinkiang Quyang yer aldı.
İnterferometri tekniği, öteki yollarla gözlemlenmesi çok güç olan bir objenin imgelerini oluşturmak gayesiyle farklı teleskoplardan sağlanan ışığın birleştirilmesinden meydana geliyor. ‘Çok Geniş Ana sınır İnterferometrisi’ (VLBI), radyo astronomisinde kullanılan ve kara delikler, kuasarlar ya da yıldız oluşturan bulutsular üzere astronomik bir radyo kaynağından gelen sinyallerin yapılarının ve etkinliklerinin detaylı manzaralarını yaratmak gayesiyle birleştirildiği bir tekniği tabir ediyor. VLBI, son birkaç yıl içerisinde Samanyolu Galaksisi’nin merkezinde bulunan bir üstün kütleli kara delik olan Sagitarrius A*’nın (Sgr A*) yörüngesinde dönen yıldızların en detaylı manzaralarıyla birlikte şahsen Sgr A*’nın imajını ortaya çıkardı.
BİRKAÇ ADIM İLERİ GÖTÜRECEK
Dr. Zixin Huang verdiği demeçte, “Bu araştırma çizgisinin temel fikri, mikrodalgalardan optik frekanslara geçmemize imkan sağlamak; bu teknikler kızılötesi için de eşit derecede geçerli. Mikrodalgada esasen geniş tabanlı interferometri yapabiliyoruz. Ne var ki, bu misyon optik frekanslarda çok güç; zira en süratli elektronikler bile bu frekanslardaki elektrik alanının salınımlarını direkt ölçemez” diyor. Huang ve meslektaşları, bu sınırlamaların üstesinden gelmenin yolunun, ‘Uyarılmış Raman Adyabatik Geçişi’ üzere kuantum bağlantı tekniklerini kullanmak olduğunu tabir ediyor.
Grubun araştırmasında aktardığı kadarıyla, ‘Kuantum Kusur Düzeltmeli Yıldız Görüntüleme’ ismini verdikleri süreç, yıldız ışığını yaymayan ‘karanlık’ atomik durumlara dengeli bir halde bağlanmayı içeriyor. Sonraki adımın, kuantum bilgisini ayrıştırmak ve başka kuantum gürültüsünden kaynaklanan yanlışlardan korumak için kuantum hesaplamada kullanılan bir teknik olan ‘kuantum yanılgı düzeltmesi’ (QEC) ile ışığı birleştirmek olduğunu lisana getiriyorlar.
Huang, “Optik frekanslara geçiş yapan bu türlü bir kuantum görüntüleme ağı, görüntüleme çözünürlüğünü üç ilâ beş kat artıracak” diyor. “Şu anda planlanan projelerin hiçbirinin çözemeyeceği formda, yakınlarda bulunan yıldızların etrafındaki küçük gezegenleri, yıldız sistemlerinin detaylarını, yıldız yüzeylerinin kinematiğini, yığılma disklerini ve potansiyel olarak kara deliklerin olay ufukları etrafındaki detayları görüntüleyecek kadar güçlü olacak” diye ekliyor.
Yazının yepyenisi Universe Today sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
