Sıhhat Bakanlığı tarafından günlük korona virüsü bilgilerinin paylaşıldığı turkuaz tabloya nazaran Türkiye’nin filyasyon oranı yüzde 99,9. Pekala, filyasyon bu kadar faal yapılırken hadiselerdeki astronomik artış nasıl açıklanabilir? Türk Tabipleri Birliği Merkez Kurulu Lideri Prof. Dr. Şebnem Korur Fincancı’ya nazaran bu oran hakikati yansıtmıyor: “Kaynak olaya ulaşmayı geçtik temaslıların kayıt altına alınmadığı şartlar var. Münasebetiyle hükümet, filyasyon konusunda sorumluluğunu yerine getirmiyor lakin yüzde 99,9 diyerek gerçek olmayan sayılarla övünmeyi de biliyor.”
‘İLACIN ULAŞMASI SONRAKİ GÜNÜ BULABİLİYOR’
Ankara’da filyasyon takımında çalışan bir tabip de bu sayının en azından kendi bölgesi için çok gerçekçi olmadığını tabir ediyor. Gazete Duvar’a konuşan doktor, süratle artan hadise sayılarına filyasyon takımlarının yetişemediğini ve yeni görevlendirmelerin yapılmasında geç kalındığını belirterek şöyle devam ediyor: “Sayılar makul seviyede iken olumlu hastaya, ilacı çabucak temin ediliyordu. Ama bu evrede müspet hastalara ilacının ulaşması sonraki günü bulabiliyor. Bu da tedavinin gecikmesi ve beklenen müspete dönecek temaslıların etrafta dolaşmasıyla hastalığın kat be kat yayılması demek.”
Filyasyon vazifelisi tabip, süreç idaresinin saha deneyiminden çok kurumların bürokrasisi ile şekillendiğini söylüyor: “Bu birinci pik değil, evvelki piklerden ders alınabilirdi.”
FİLYASYON, KAYNAĞIN VE ETKENİN BELİRLENMESİ İÇİN YAPILIYOR
Filyasyon ya da öbür ismiyle saha incelemesi, “kaynağın ve etkeninin belirlenmesine yönelik çalışma yapılması ve temaslılara dair muhafaza ve denetim tedbirlerinin alınması” diye tanımlanıyor. Bu uygulamada, Covid-19 virüsüne yakalanan bireylerin izole edilmesiyle bulaşın engellenmesi amaçlanıyor.
Prof. Dr. Şebnem Korur Fincancı Fakat mevcut filyasyon uygulamasına ait saha pratiklerine bakıldığında bilhassa temaslı takibinde yaşanan aksaklıklar, olayların daha da artacağı kaygısını beraberinde getiriyor. Uzmanların ve testi olumlu çıkan şahısların verdiği bilgilere nazaran enfekte olan şahıslara temaslı takibi yapılmayabiliyor. Kimi olaylarda ise sadece hane içi bireyler temaslı kabul ediliyor, işyeri ya da toplumsal alandaki temaslar dikkate alınmıyor. Prof. Dr. Şebnem Korur Fincancı, hane içinde bir arada yaşayan bireylerin bile temaslı sayılmadığı örneklerle karşılaşıldığını söylüyor.
“Diyelim ki tıpkı konutta ebeveyn ve çocuklar var. Çocuklar yetişkin, lakin aileyle birlikte yaşıyorlar. Çocuklar o sırada çalışıyor oluyor, lakin bu bile sorgulanmıyor. Aile içinden bildiremedikleri için öbür yerden bildirmeye çalışıyor. Arkadaşını arayıp ‘Lütfen beni bildirir misin ben de temaslıyım’ diyor. Temaslı takibinde dahi bu kadar özensiz bir yaklaşım var.”
TIPKI ODADA 3 MÜSPET HADİSEYE KARŞIN TEMASLI LİSTESİNE ALINMADI
İzmir’de bilişim dalında faaliyet gösteren bir şirkette 3 çalışanın testi olumlu çıktı. Fakat olumlu hadiselerle birebir odada mesai yapan öteki çalışanlar temaslı listesine alınmadı. Gazete Duvar’a konuşan şirket çalışanı, yaşananları şöyle anlattı: “Aynı odada 8 saat mesai yaptığımız, 1 metre aralıkla oturduğumuz, molalarda birlikte çay içtiğimiz, yemekhanede öğlen yemeği yediğimiz arkadaşlarımız olumlu fakat hiçbirine temaslı sorulmamış. Biz temaslı değilsek kim temaslı? Endişe ve tasayla işe gitmeye ve toplu taşıma kullanmaya devam ediyoruz. Konuttan çalışmaya geçmek için idareyle görüştük, kabul etmediler. Temaslı olduğunuza dair resmi bir evrakınız olmadığı için de bir yere kadar diretebiliyorsunuz. Esasen bu türlü bir devirde kimse işten çıkarılmak istemez.”
Gazete Duvar’a konuşan filyasyon çalışanı tabip, bu örnekte olduğu üzere işyerlerinin temaslı takibine gerek görmediği durumlar olduğunu söylüyor: “Bazı kurumlar var tıpkı odada çalıştığı arkadaşlarını temaslı olarak ekletiyor. Kimi kurumlar ise çalışanlarının maske, ara kurallarına uyduklarını düşündüğü için temaslı bildirimine gerek olmadığını düşünüyor.”
Temaslı takibi yapılmayan bir diğer örnek ise İstanbul’dan. İki hafta evvel testi olumlu çıkan hadiseye ilaç götüren filyasyon grupları, hastanın meskenden çıkıp ilaçlarını almasını istedi: “Çok şaşırdım. Çift maske takıp inin dediler.” Bir sitenin dördüncü katında oturan hasta, 120 kişinin bindiği asansörle aşağıya indiğini ve grubu bulamadığı için güvenlikle konuşmak zorunda kaldığını anlatıyor: “Kendilerine de söyledim. ‘Siz beni bu türlü kaç şahısla temas ettirdiniz?’ dedim. Otomobilden hiç inmediler, camdan ilacı uzattılar. ‘Nasıl kullanacağınız bu kağıtta yazıyor’ dediler ve gittiler.” Filyasyon sisteminin mevcut haline reaksiyon gösteren kişi, “Sağlık çalışanları güçlü şartlar altında çalışıyor, sıkıntı çekiyor biliyorum. Lakin hasta da çaresiz ve panik içinde” diye konuştu.
İŞ KAYBINA UĞRAMAMAK İÇİN TEMASLI OLDUĞUNU SAKLIYOR
İş kaybına uğramamak için müspet ya da temaslı olduğunu filyasyon gruplarına bildirmeyenler de var. Bilhassa günlük karla garantisiz işlerde çalışanlar, meskene ekmek götürememe telaş ile hastalığa yakalandıklarını takımlara bildirmeyebiliyor. Prof. Dr. Fincancı, “Çünkü bu beşerler temaslı olduklarında onları destekleyecek bir sistem kurulmuş değil. Ertelenmeyen su faturaları, elektrik faturaları nasıl ödenecek? Bu beşerler kiralarını nasıl ödeyecek? Bütün bunlara baktığımızda toplumsal sorumluluğunu yerine getirmeyen bir devletten kelam ediyoruz.”
Filyasyonda çalışan doktor de birebir müşahedesi paylaşıyor. Bilhassa kapanmanın arttığı periyotta maddi kayıp yaşayan bireylerin karantinaya girmek istemediğini anlatıyor: “Arayıp konutunuza dönün davetinde bulunduğumuz çok kişi oluyor. Benim gözlemime nazaran bu saklama durumuna bilhassa küçük işletmelerde ve restoranlarda, kafelerde çalışanlarda yahut meskenlere boyacılığa, tamire giden bireylerde rastlanıyor.”
‘YENİ GELENLER İŞİ BİLİYORMUŞÇASINA ÇABUCAK ALANA VERİLİYOR’
Filyasyon vazifelisi doktor, süreçteki aksamaların bir sebebinin de eğitim eksikliği olduğunu savunuyor. Pandeminin başında doktordan, sürücüye kadar görevlendirilen bütün çalışanlara vazifenin başlangıcında eğitim verildiğini lakin sonradan bu durumun değiştiğini anlatıyor: “Sonradan başlayan filyasyon takımlarına bizim kadar eğitim verildiğini düşünmüyorum. Doktorlar dahil olmak üzere gelen kişi, 1-2 gün bir takımın yanında filyasyona katılıyor. Oradan ne öğrenirse tek başına alana çıktığında onları yapmaya devam ediyor. Filyasyonun nasıl yapılması gerektiğini öğrenenler, misyon müddeti bitince gidiyor yerine diğeri geliyor. Sayılar artınca bir panik ortamı oluşuyor. Yeni gelenler güya işi biliyormuşçasına çabucak alana veriliyor ve akabinde eksiklikler, kusurlar geliyor.”
TTB Lideri Prof. Dr. Fincancı ise, sağlıkçı olmayan işçilere gerekli eğitimlerin verilmemesinin hastalarda bir itimat kaybına neden olduğunu belirtiyor: “Gidip temaslı takibi yapmaya çalıştıklarında ya da ilaç götürdüklerinde insanların sorularına da haklı olarak cevap veremiyorlar. Zira özel bir eğitimden geçmiş değiller” diyor.
‘TÜKENMİŞ VE UMUTSUZ HİSSEDİYORUZ’
Pandemi sürecini bir kısır döngü olarak tanımlayan filyasyon vazifelisi tabip, “Bu dalga hepsinden büyük ve bununla nasıl başa çıkılacağını bilemiyorum” tabirlerini kullanıyor. Filyasyonda çalışan çok sayıda kişi üzere kendisinin de tükenmiş ve umutsuz olduğunu lisana getiriyor. Son kelam olaraksa “Kendi kendimize bir savaş veriyormuşuz üzere hissediyoruz. Zira filyasyon takımları ve hastanelerdeki başka tüm sağlıkçılar çalışırken beşerler hayatlarına devam ediyor.”
